Anayasa Mahkemesi

07.04.2020 / Genel

Anayasa Mahkemesi, 45 yaş üstü toplamda 15 üyeden oluşur. Her üye resmi olarak en fazla 12 yıl ya da 65 yaşına kadar görevde kalabilir.

Anayasa Mahkemesi

15 üyeden oluşan Anayasa Mahkemesi 2 bölüm halinde çalışmalarını sürdürür. Anayasa Mahkemesi’ne üye olmak isteyenlerin 45 yaşını doldurmuş olmaları gerekmektedir. Üyelerin zorunlu emeklilik yaşları ise 65 olarak belirlenmiştir. Üye olarak seçilen herkes 12 yıl görevde kalabilirler. Görev süreleri sonunda tekrar seçilemezler.

Ayrıca Anayasa Mahkemesi üyeleri, kendi içlerinden bir başkan ve iki başkan vekili seçerler. Üye tam sayısının salt çoğunluğunun onayı ile belirlenen başkan ve başkan vekili ise dört yıl görevde kalırlar. Süresi dolan başkan ve başkan vekili en fazla üç kere seçilme hakkına sahiptir.

Anayasa Mahkemesi (AYM) Üyeleri

Anayasa Mahkemesi’nin üç üyesini TBMM seçer. Bir adet bora başkanlarının gösterdiği serbest avukatlar arasından seçen TBMM, diğer iki üyeyi de sayıştayın gösterdiği üyeler arasından seçer.

TBMM tarafından yapılacak seçimlerde her bir üye için üç aday gösterilir. Yani dokuz aday içerisinden üç tanesi seçilmiş olur.

Yapılan oylama sonucunda AYM için üç üye belirlenmiş olur. Bu üyelerin seçimleri en fazla üç turda belirlenir. İlk turda TBMM üye tam sayısının 2/3 oranında oyu alan kişi üye olarak seçilir. Eğer oylama geçersiz olursa ikinci turda TBMM üye tam sayısının salt çoğunluğu ile seçim yapılır. Yine geçersiz olursa son turda üye seçimi belirlenir. İkinci turda en çok oy alan iki aday arasında yapılan gizli oylama ile aday seçilmiş olur.

Anayasa Mahkemesi’nin on iki üyesini Cumhurbaşkanı seçer. Dört adet üyeyi kendiliğinden seçerken şu maddelere dikkat eder:

  • En az 20 yıl görevini sürdürmüş olan Hâkim ve Savcılar
  • En az 20 yıl görevini sürdürmüş olan Avukatlar
  • En az 20 yıl kamu hizmeti yapmış ve yükseköğrenim mezunu olan üst kademe yöneticileri
  • En az 5 yıl görev yapmış AYM raportörleri

Cumhurbaşkanı, AYM için göstereceği diğer adaylardan üç tanesini de Yargıtay’ın kendisine göstereceği Yargıtay üyeleri arasından seçer. Ayrıca iki üyeyi de Danıştay’ın kendisine göstereceği Danıştay üyeleri arasından seçer.

Kalan üç üye ise, Yükseköğretim Kurulu (YÖK) üyesi olmayan YÖK kurumlarının hukuk, iktisat ve siyasal birimler dallarında görev yapan öğretim üyeleri içerisinden göstereceği adaylar arasından seçer. Bu adayların bir tanesi profesör ya da doçent olması gerekiyorken diğer iki adayın da hukukçu olması zorunluluğu vardır.

Anayasa Mahkemesi’nin Görevleri

  • İptal davalarına bakmak
  • Siyasi parti kapatma
  • Siyasi partilerin mali denetimi
  • Dokunulmazlığın kaldırılması, milletvekilliğin düşürülmesine karşı itirazları incelemek ve karara bağlamak
  • Uyuşmazlık mahkemesinin başkan ve başkan vekilini seçmek
  • Bireysel başvuruları inceleyip karara bağlamak
  • Yüce divan sıfatıyla yargılama yapmak

Anayasa Mahkemesi’nin Çalışma ve Yargılama Usulü

Anayasa Mahkemesi’nde bir tane genel kurul ve 2 tane de bölüm vardır. Şekil bozukluğuna dayalı iptal davaları Anayasa Mahkemesi’nde öncelikle incelenir.

Genel Kurul

Anayasa Mahkemesi’nde genel kurulun toplanabilmesi için AYM başkanının ya da başkan vekilinin beraberinde 10 üyesinin olması gerekmektedir. Yani AYM Genel Kurulu 11 kişi ile toplanabilir.

Toplantı sonucunda herhangi bir kararın onaylanabilmesi için toplantıya katılan kişilerin salt çoğunluğunun oyu gerekmektedir. Ancak bazı istisnai durumlar vardır.

  • Anayasa değişikliklerinin iptali konusunda oylama yapılırken
  • Siyasi partilerin kapatılması konusunda oylama yapılırken
  • Siyasi partilerin hazine yardımından mahrum bırakılması konusunda oylama yapılırken

Bu üç seçenek için oylama yapılırken toplantıya katılan kişilerin salt çoğunluğu yerine toplantıya katılan kişilerin 2/3 oranında olumlu oy vermesi gerekmektedir.

Siyasi partilere ilişkin dava ve başvurular, Yüce Divan sıfatı ile yargılamalar ile iptal ve itiraz başvuruları da AYM Genel Kurulu’nda görüşülen diğer başlıklardır.

2 Bölüm

Anayasa Mahkemesi Başkan Vekili ve beraberindeki 4 üye birlikte toplanır. Kararlar toplantıya alınan kişilerin salt çoğunluğu ile belirlenir. Bireysel başvuruları karara bağlamakla yükümlüdür.

Anayasa Mahkemesi’nin Kararlarının Özellikleri

  • Tüm kararları kesindir.
  • Tüm kararları gerekçelidir.
  • Bazı davaların gerekçeleri belirtilmeden açıklanabilir ama iptal davaları açıklanırken mutlaka gerekçeleri belirtilmelidir.
  • Kanun hükmünü iptal edebilir. Ardından kanun koyucu bir merkez gibi davranamadığı için yeni kanun çıkartamaz.
  • Anayasa Mahkemesince iptal edilen hüküm kural olarak Resmi Gazete de yayımlanınca yürürlükten kalkar.  AYM aldığı kararları en geç 1 yıl içerisinde Resmi Gazete de yayımlamak zorundadır.
  • Anayasa Mahkemesi tarafından alınan kararlar Yasama, Yürüte ve Yargı organlarının hepsi için bağlayıcıdır.
  • İptal kararları geriye yürümez.
Kaynak: A Kadro Yayınları