Atık Piller

20.12.2019 / Çevre / Genel

Atık piller, kullanım ömrünü tamamlamış, evsel atıklardan ayrı olarak toplanması, taşınması ve bertaraf edilmesi gereken pillerdir.

Piller hayatımızı kolaylaştırmakla birlikte bilinçsiz kullanım ve atıkların gerektiği şekilde kontrol edilmemesi sonucunda çevreye önemli zarar verebilmektedir.

Kullanılmış piller, gelişi güzel çevreye veya çöpe atıldığında zamanla ayrışır ve içindeki ağır metaller, sızıntı suyu ile birlikte yeraltı sularının, toprağın ve yüzeysel suların kirlenmesine neden olur. Bu olay toprak kirliliğine neden olmasının yanı sıra göller, akarsular, nehirler ve yeraltı suları gibi içme suyu kaynaklarını da kirleterek çevre ve insan sağlığı için tehdit oluşturmaktadır.

Toprağa veya suya karışan pillerin içindeki ağır metaller ve kimyasal maddeler, besin zinciri yoluyla vücudumuza girer ve birikir. Bu maddeler kan ve kan yapıcı organlara, böbreklere, bağışıklık ve sinir sistemlerine zarar verir. Ayrıca akciğer kanserine, göz hastalıklarına ve deride renk değişikliklerine neden olur.

Pillerin Özellikleri

Kimyasal enerjiyi elektrik enerjisine dönüştürerek bünyesinde depolayan cihazlara pil denir. Piller, günlük yaşamımızı kolaylaştıran, taşınabilir bir enerji kaynağıdır. Teknolojik cihazların gelişimi ve çeşitliliği, pillerin kullanım alanını sürekli genişletmektedir.

Piller, negatif elektrot (anot) ve pozitif elektrot (katot) ile iki elektrot arasında kimyasal reaksiyon sağlayan elektrolitten oluşur.

Genellikle pillerin içinde elektrik olduğu düşünülür. Hâlbuki pillerin içinde elektrik değil, sadece şartlara uygun hâle gelince elektrik üretebilen kimyasal maddeler vardır. Bu kimyasal maddeler normal şartlarda birbirinden ve pilin gövdesinden izole edilmiştir.

Pilin artı ve eksi uçları birbirine bağlandığında kimyasal maddeler birbiriyle reaksiyona girerek elektrik üretmeye başlar. Bu reaksiyon sonucu oluşan elektrik enerjisi çeşitli aletlerde kullanılır. Her bir hücre genel olarak 1,5 volttur. Hücreler birbirine seri bağlanarak daha yüksek voltaj üretebilir. Örneğin 9 volt pil, 6 adet 1,5 volt hücrenin seri hâlde bağlanması sonucu elde edilir. Elektrokimyasal sisteme bağlı olarak hücre voltajı 1,2 volt ile 4 volt arasında değişir.

Piyasada farklı özelliklere sahip piller bulunmaktadır. Piller, ıslak veya kuru olarak ikiye ayrılır. Islak hücreli pillerde elektrolit sıvıdır. Kuru hücreli pillerde elektrolit, pasta veya jel hâlinde bulunur.

Kurşun-asit piller (aküler), ıslak piller olarak bilinir. Sembolü Pb’dir. Kurşun asit piller (aküler) otomobillerde, motosikletlerde, botlarda ve çeşitli diğer endüstrilerde çalışma, aydınlatma ve tutuşturma amacı ile kullanılır. Kurşun asit pilleri (aküleri), sülfürik asit elektrolitleri içinde kurşun ve kurşun oksit elektrotları içerir. Örneğin bir otomobilin kurşun asit aküsü, ortalama 8 kg kurşun 0.454 kg sülfürik asit içerir.

Kuru piller kadmiyum, cıva, nikel, gümüş, kurşun, lityum ve çinko gibi çeşitli metalleri içeren, potansiyel tehlike arz eden elektroliz hücrelerden oluşur. Piller ayrıca pil içindeki kimyasal reaksiyonları kontrol etmek için başka kimyasal maddeler de içerir. Örneğin cıva maddesi, korozyonu (aşınma) ve pilin kendiliğinden boşalmasını önler. Diğer pil bileşikleri grafit, pirinç, plastik, kâğıt, karton ve çeliktir.

Piller tekrar şarj edilip edilmemelerine göre primer piller ve sekonder piller olmak üzere ikiye ayrılır. Primer pillerde reaksiyon hücre içinde gerçekleşir ve reaksiyon geri döndürülemeyendir. Primer piller şarj edilemez. Sekonder pillerde kimyasal reaksiyonlar geri döndürülebilirdir. Dıştan bir enerji ile reaksiyon başa döndürülür. Güç, sekonder kaynaktan pile yüklenebilir.

Düğme pil ise işitme cihazları, saatler ve benzeri taşınabilir aletlerde kullanılan, çapı yüksekliğinden fazla olan yuvarlak pillerdir.

Taşınabilir pil, bir yerden başka bir yere rahatlıkla götürülebilen, ağırlık ve hacimce büyük olmayan pillerdir. Ağırlık sınırı azami 3 kg’dır. Taşınabilir primer pilleri ölçülerine göre de sınıflandırmak mümkündür. Buna göre;

• AAA: İnce kalem pil,
• AA: Kalem pil,
• C: Orta boy pil,
• D: Büyük boy pil,
• 9 V: Prizmatik pildir.

Atık Pillerin Toplanması ve Taşınması

Atık pillerin çevreye zarar vermeden düzenli bir şekilde evsel katı atıklardan ayrı olarak toplanması, taşınması, ayrıştırılması, geri kazanılması veya bertaraf edilmesine ilişkin faaliyetlerin yürütülmesi amacıyla pil ithalatçıları tarafından Taşınabilir Pil Üreticileri ve İthalatçıları Derneği (TAP) kurulmuştur.

Ömürleri tükendikten sonra bir “atık” hâline gelen pillerin diğer evsel atıklardan ayrı olarak naylon torba, karton kutu ya da kavanozlarda biriktirilerek süpermarketlerde, okullarda, muhtarlıklarda, belediyelerin belirlediği toplama merkezlerinde ve eczanelerde bulunan atık pil kutularına atılması gerekmektedir. Biriktirilen bu atık piller geçici depolama alanlarında depolandıktan sonra Taşınabilir Pil Üreticileri ve İthalatçıları Derneği (TAP) tarafından toplanmaktadır.

Atık pil taşıyacak araç ve firmalar için lisans alma zorunluluğu bulunmamaktadır. Ancak atık pillerin kapalı kasalı kamyonetlere yerleştirilmiş asgari 210 litrelik yüksek yoğunluklu, dayanıklı plastik (HDPE) fıçılarda taşınması zorunludur.

Atık pil taşıyacak araçların renginin kırmızı olması, araçların üzerinde atık pillerin toplandığına dair 20 metre uzaklıktan görülebilecek şekilde bu Yönetmeliğin 1 Nu.lı ekinde yer alan amblemin bulunması, ayrıca araç kasalarının her iki yüzüne de “Atık Pil Taşıma Aracı” yazılması zorunludur.

Geçici Depolanması

Atık pillerin geçici depolanmasında iç ve dış yüzeyleri aşınmaya (korozyon) dayanıklı konteynerler kullanılması, bu konteynerlerin kolay taşınabilir ve hacmi asgari 4 m3 veya daha fazla olması, sızdırmazlık özelliği taşıması gereken konteynerlerin kırmızı renge boyanarak her iki yüzeyine “Atık Pil Geçici Deposu” ibaresi yazılması zorunludur. Konteynerlerin nakliye kolaylığı olan yerlerde zemini beton ve üstü kapalı alanlarda bulundurulması gerekli olup bu alanlarda yangına karşı her türlü tedbir alınması zorunludur.

Bertaraf Süreci

Geçici depolama alanlarında toplanan piller Kocaeli ve Ankara’daki ayırma tesislerine götürülerek kimyasal yapılarına göre sınıflandırılarak geri dönüştürülebilenler yeniden işlemlerden geçirilerek çatal, bıçak, saat, cep telefonu kalem vb. birçok ürünün ham maddesi olarak kullanılır.

Geri dönüşümü mümkün olmayan atık piller düzenli depolama alanlarında, bu işlem için ayrılmış bölgelerde beton havuzlar içerisinde üzeri kapatılarak bertaraf edilir.

Atık piller toplandıktan sonra toprak altına inşa edilmiş, geçirimsizlik koşulları sağlanmış, nemden arıtılmış ve meteorolojik şartlardan korunmuş; kapalı, sızdırmaz ve su geçirmez özellikli depolama alanlarına gömülür ve geri kazanımı yapılır veya ihracat yoluyla muhtemel olumsuz çevresel etkileri giderilir.

Atık Pillerin Toplanması ile İlgili Yükümlülükleri Olan Kurum ve Kuruluşlar

T.C. Çevre ve Orman Bakanlığının yükümlülükleri

• Atık pil ve akümülatörlerin çevreyle uyumlu bir şekilde yönetimini sağlayacak politikaları saptamak, bu yönetmeliğin uygulanmasına yönelik iş birliği ve koordinasyonu sağlamak
• Atık pil ve akümülatör geri kazanım tesislerine ön lisans ve lisans vermek
• Atık pil depolarının projelerine onay vermek
• Atık pil ve akümülatörlerin toplanarak geri kazanımları için uygulanacak olan ve bu Yönetmeliğin 25’inci ve 29’uncu maddelerinde yer alan hedeflere ulaşılması için gerekli tedbirleri almak ve uygulanmasını sağlamak, kota ve depozito başvurularını değerlendirmek
• Atık pil ve akümülatörlerin çevreyle uyumlu yönetimine ilişkin en yen sistem ve teknolojilerin uygulanmasında ulusal ve uluslararası koordinasyonu sağlamak
• Atık pillerin ve akümülatörlerin toplanması ve bertarafı için düzenlenecek halkın bilinçlendirilmesi çalışmalarına destek sağlamak

Mülki amirliklerin yükümlülükleri

• İlde atık pil ve akümülatör yönetimi ile ilgili stratejileri geliştirmek ve uygulamak
• Geri kazanım ve depolama tesislerini tespit etmek
• Ulusal atık taşıma formlarını değerlendirerek Bakanlığa yıllık rapor vermek
• Atık pil ve akümülatör taşıma işlemi yapan araç ve firmalara lisans vermek
• Geçici depolama alanlarına izin vermek
• Meydana gelebilecek kaza durumunda acil önlem almak ve gerekli koordinasyonu sağlamak
• Eğitim çalışmalarına katkı sağlamak

Belediyelerin yükümlülükleri

• Katı atık depolama alanlarına atık pil ve akümülatörleri kabul etmemek
• Atık pil depolama alanlarının kurulması için katı atık düzenli depolama alanlarında ücretsiz olarak yer tahsis etmek
• Atık pil ve akümülatörleri toplama işlemlerine yardımcı olmak ve üretici ile iş birliği yaparak ücretsiz olarak toplamak
• Halkı bilgilendirmek, eğitim programları düzenlemek
• Belediye sınırları içinde bulunan atık pil ve akümülatör bertaraf tesislerini ve taşıma firmalarını denetlemek

Pil üreticilerinin yükümlülükleri

• Ürünlerini Türk Standartlarında (TS EN 61429) belirtilen şekilde etiketlemek ve işaretlemek
• Kota uygulaması müracaat formunu doldurarak her yıl Bakanlığa bildirmek
• Atık pilleri yönetmelikte belirtilen hükümler ile Yönetmeliğin 25’inci maddesinde belirtilen hedefler doğrultusunda toplanmasını ve bertarafını sağlamak
• Atık pil ihracatında Bakanlıktan onay almak
• Zararlı maddeler içeren pilleri üretmemek veya ithal etmemek, ürettikleri veya ithal ettikleri pildeki zararlı madde miktarını en az düzeye indirecek tedbirler almak
• Eğitim programları düzenlemek
• Genel bir toplama ve geri dönüşüm sistemi geliştirerek veya belli bir sisteme katılarak atık pillerin toplanmasını ve bertarafını sağlamak
• Toplama noktalarına konulacak kırmızı renkli, üzerinde “Atık Pil” ve “Yalnızca Atık Pil Atınız” ibareleri yer alan toplama kutularını veya konteynerlerini ücretsiz olarak temin etmek, dolan kutuların veya konteynerlerin toplanmasını sağlayarak atık pilleri depolama alanlarına taşımak veya taşıtmak
• Belediyelerin katı atık düzenli depolama sahalarında atık pil depolama alanlarını kurmak, bakım ve onarım giderlerini karşılamak ? Sabit veya mobil atık pil ayırma tesislerini kurmak

Pil tüketicilerinin yükümlülükleri

• Atık pilleri evsel atıklardan ayrı toplamak
• Atık pilleri, pil ürünlerinin dağıtımını ve satışını yapan işletmeler veya belediye tarafından oluşturulan atık pil toplama noktalarına teslim etmek
• Kullanılmış pilleri mutlaka kuru olarak muhafaza etmek