Ayçiçeği Yağının Faydaları

08.04.2022 / Yiyecek / İçecek / Genel

Tüm dünya üzerinde hem yağ hem de çerez amacı ile yetiştirilen ayçiçeğinin bahçeler için çiçek olarak yetiştirilen çeşitleri bulunur.

Yağ amacı ile üretilen ayçiçekleri genel olarak siyah renkte ve daha ince kabukta olur. Ayrıca içerisinde linoleik ve oleik yağ asitleri yer alır. Yemeklerde sık sık kullanılan ayçiçeği yağının hem zararları hem de faydaları vardır.

Ayçiçekleri hayatımızın her alanında yer alan verimli ve bereketli bir bitkidir. Trakya Bölgesi ve Marmara’da yoğun şekilde yetiştirilen ayçiçekleri çay keyiflerimize çekirdek, yemeklerimize ise yağ olarak geri döner. Bu bölgelerde yapılan ayçiçeği tarımı sayesinde, ülkedeki yağ ihtiyacının büyük bir kısmı da karşılanmaktadır.

Ayçiçeği Yağı ve Özellikleri

Günümüzde yemekler için kullanılan yağların küçük kısmı hayvanlardan ve büyük bir kısmı da bitkilerden elde edilir. Bitkisel yağlar da özel olarak yetiştirilen ve kontrol altında olan tarla bitkilerinden oluşur. Bu bitkilerden biri de ayçiçeğidir. Ayçiçeğinden elde edilen yağın özelliği ise şu şekilde ifade edilebilir:

Ayçiçeği yağı, yağ oranı %40 ile %45 arasında değişkenlik gösteren ayçiçek bitkisinden elde edilen bitkisel kaynaklı bir yağdır. Bu bitkinin tohumlarından elde edilir. Ülkemizde ve dünyada önemli bir yere sahip olan ayçiçeği yağı, genellikle yemeklik olarak tercih edilmektedir.

Sıvı halde ve margarinin ham maddesi olarak mutfaklarda yer almaktadır. Açık sarı renklerinde, rafine edilmiş bir yağ türüdür. Ayçiçeği bitkisinden elde edilen yemeklik yağlar sağlık açısından daha faydalı olduğu için, bu yağa olan talep de oldukça fazladır. Ayçiçeği bitkisinin sap kısımları da kırsal kesimlerde ve fabrikalarda yakacak olarak kullanılmaktadır. Ayçiçekleri tohumundan sapına kadar kullanışlı bir bitkidir. Kozmetik ürünlerinin bir kısmında da tercih edildiği için, ayçiçeği yağının kullanım alanı epey geniştir diyebiliriz.

Ayçiçeği Yağı Nasıl Elde Edilir?

Ayçiçeği bitkisi Marmara ve Trakya Bölgesi’ndeki iklime epey uyum sağlamıştır. Bu bölgelerde verim de yüksek olduğu için, ayçiçeği yağı fabrikaları ve yağlık ayçiçeği üretimi fazladır.

Türkiye, ayçiçeği yağı üretimi yapan ilk 10 ülke arasında yerini almaktadır. Rusya, Ukrayna ve Arjantin ayçiçeği yağı üreten ülkeleri arasında oldukça dikkat çeker. Bu ülkeler dünya üretiminde %53’lük bir paya sahiptir.

Ayçiçek yağı elde etmek için öncelikle olgunlaşmış bitkinin çekirdekleri alınır. Daha sonra bu tohumlar soyulur ve öğütülür. Bu işlemlerden sonra birçok bitkisel yağdan yağ elde etme biçimi olan soğuk presleme yöntemi kullanılır. Burada soyulmuş ve öğütülmüş çekirdeklerden yağ elde edilir. Bunun yanında büyük fabrikalarda genel itibarıyla sıcak presleme yöntemi kullanılır. Yalnız bu yöntemin kullanıldığı yerlerde yağı istenmeyen parçacıklardan temizlemek için ekstra arıtma işleminden geçirilir.

Üretilen yağlar satışa sunulmadan önce depolanmaktadırlar. Bu işlem sırasında bazı şartlara dikkat etmek gerekmektedir. Bitkisel yağlar genel itibarıyla 20 °C’in altındaki sıcaklıklarda ve güneş ışığına direkt maruz kalmayacak şekilde depolanmalıdır. Ayçiçek yağı bu şartlar sağlandığı zaman en fazla 12 ay bozulma olmadan depolanabilir.

Ayçiçeği Yağı Kullanım Alanları

Mutfakta vazgeçilemez yemeklik bir yağ olarak kullanılmasının yanı sıra ilaç sanayinde ve endüstriyel amaçlar içinde kullanılmaktadır. Bitkisel yağlar genel itibarıyla yemeksel yağların en değerlileridir. Çünkü hem pişirmek için kullanıla bildiği gibi bazı pişirilmeyen yiyeceklerin tadını artırmak için de kullanılmaktadır.

Örneğin salatada, tatlı yapımında, soslarda, kızartmalarda ve daha sayamadığımız birçok yiyeceğin yapım ya da sunum esansında bitkisel yağlar bir numaralı tercih olarak yerini almaktadır. Yüksek oleik ayçiçeğinden elde edilmiş yağlar yüksek sıcaklıklara daha dayanıklı olduklarından, genel itibarıyla kızartmalarda tercih edilmektedir.

Endüstriyel alanda ise daha çok boya sanayisinde kullanılmaktadır. Bunlara evlerimizi boyalamak için kullanılan yağlı boyaları ve sanatçıların resim çizmek için kullandıkları boyaları örnek olarak verebiliriz. Bunun yanında deri endüstrisinde ve gıda sanayisinde de kullanılmaktadır.

Bu saydığımız kullanım alanların dışında bazı Avrupa birliği ülkelerinde ekolojik yakıt olarak da kullanılmaktadır. Avrupa’da 2007 yılında üretilen ayçiçek yağının %10’na yakını ekolojik yakıt olarak araçlarda kullanılmıştır.

Ayçiçeği Yağı Faydaları Nelerdir?

• Ayçiçeği yağı yemeklerde kuyruk yağı ve hayvansal yağlar yerine kullanıldığı için kötü kolesterolü de düşürmektedir. A, D, E, K vitaminlerini içerir. Bu vitaminler de her insanın alması gereken vitaminlerdir.
• Çoklu doymamış yağ asitleri içerdiğinden, beyin gelişimi için olumlu etkilere sahiptir.
• Tansiyonu, kan dolaşımını ve kolesterolü düzenleyen sağlıklı bir yağ tercihidir. Aynı zamanda astım hastalarını rahatlatan bir yağ türüdür. Astım krizlerinin etkisini en aza indirebilme özelliğine sahiptir.
• Diyabet hastalarında insülin ihtiyacını karşılaması da ayçiçeği yağı faydaları arasında yer alır.
• Hayvansal yağlara göre, metabolizmaya etkisi daha kuvvetlidir.
• Omega-3 içermesi sebebiyle vücutta enfeksiyon riskini ortadan kaldırır ve hücrelerin yenilenmesini sağlar. Hücre yenilediği için kozmetik ürünlerinde tercih edilmektedir.
• E vitamini sayesinde bağışıklık sistemini güçlendirirken, kalp hastalıkları riskini de önler. Vücut için antioksidan kabul edilir.

Ayçiçeği Yağı Zararları Nelerdir?

Bitkisel ve hayvansal yağlar aşırı tüketimde, kişide rahatsızlık oluşturacaktır. Mutfakların vazgeçilmezi, yemeklerin olmazsa olmazı ayçiçek yağının zararlarını şu şekilde belirtebiliriz:

• Kızartmalarda tercih edildiğinde bir defa kullanılmalıdır. Birden fazla ısınan ve bekleyen yağ sağlık açısından tehlike arz eder. Kanser riskini oluşturmaktadır.
• Aşırı tüketimde kişilerde sivilce ve yağlanma meydana getirmektedir. Sağlık açısından zararlarını görmek istemiyorsanız yemeklere yeterli miktarda ekleyip kullanmanız tavsiye edilir. Fazla tüketimde damarlarda tıkanıklığa da sebep olabilir. Bu durum da kalp rahatsızlıklarına yer hazırlar.
• Kadınlarda, menopoz dönemlerinde aşırı ayçiçeği yağı tüketimi meme kanseri riski oluşturmaktadır. Erkeklerde ise prostat kanseri riskini taşır. Olası bir hastalığı önlemek adına, kullanımda ölçülü olmak gerekir.

Ayçiçeği Yağı Kalori ve Besin Değeri

Ayçiçeği yağı besin değeri yüksek bir yağdır. %15 doymuş ve %85 doymamış yağ içermektedir. Yüksek protein barındırır. Yağ üretiminden artan kısımlar küspe olarak kullanılır. E vitamini açısından da oldukça değerlidir. Besin kaynaklı kolesterol içermez. Ayrıca Omega-3 ve Omega-6 yağ asitlerini de içermektedir. Yaklaşık 1 gram ayçiçeği yağı kalori miktarı 9 kcal olarak bilinmektedir.

Ayçiçek Yağının 100 gramında 884 kalori vardır ve besin değeri olarak 100 gr yağ içermektedir.

Ayçiçek yağı, çoklu doymamış yağ içeriği yüksek bir yağ çeşididir. Beslenmede doymuş yağlar (tereyağ, içyağ, kuyruk yağı) yerine kullanıldığında kötü kolesterolü düşürücü etkiye sahiptir.

Ayçiçek Yağı Nasıl Saklanır?

Güneşe maruz kalan tüm besinlerin bozulma ihtimali vardır. Ayçiçeği yağınızın ömrünün uzun olması için koyu renklerde bir cam şişe içinde muhafaza etmeniz tavsiye edilir.

• Ayçiçek yağı 20-24 derece sıcaklıkta serin ve kuru bir yerde muhafaza edilmelidir.
• Ayçiçek yağı buzdolabına konmamalıdır. Onun yerine serin dolap içi veya kilerde bekletilebilir.
• Ayçiçek yağı güneş ışığına maruz kalmamalıdır. Aksi takdirde kısa sürede bozulacak ve yapısı değişecektir.
• Ayçiçek yağı, kapağı açılmadan 12 aya kadar muhafaza edilebilir.
• Ancak eğer kapağı açıldıysa 1-2 ay içerisinde tüketilmelidir. 1-2 ay içinde tüketilmeyen ayçiçek yağında, kanserojen maddeler açığa çıkabilir.
• Rutubetli ve nemli ortamlarda daha kısa sürede bozulabilir.
• Ayçiçek yağını açtıktan sonra, koyu renkli cam şişelerde saklayabilirsiniz.

Yağın yapısı her zamankinden farklı görünüyorsa, renginde turuncuya çalan değişiklikler varsa, kapağı açtığınızda keskin bir koku geliyorsa ve tadında ciddi değişiklikler varsa, ayçiçeği yağı bozulmuş demektir. Hiçbir şekilde tüketilmemelidir.

Ayrıca Bakınız

• Bitkisel Yağ Çeşitleri