Bilişim Etiği Kavramı

16.09.2021 / Bilim / Teknoloji / Genel

Günümüzde etik, daha çok iş hayatı içinde davranış biçimlerini düzenleyen ve etkileyen bir disiplin olarak yerini almıştır.

Bilişim etiği özellikle bilgisayar kullanımı için ağ ve internet ortamında uyulması gereken kuralları tanımlayan normlar ve kodlar için kullanılmaktadır.

Bilişim etiği, bilişim sektöründe çalışanların dünyanın her yerinde aynı davranış normlarına uymasını sağlayarak hareket etmelerini gerektirir. Bilişim sektörünün gelişmesiyle birlikte ortaya çıkan etik problemlerden bazıları şunlardır:

• Bilgi doğruluğunun sorgulanması
• Özel yaşama ilişkin sorunlar
• Siber suçların ortaya çıkması
• Fikrî mülkiyet hakları
• İşsizlik sorunları
• Sağlık sorunları
• Sosyal ilişkiler ve aile ilişkileri sorunları
• Sanal ortam ve sanal ilişkilerin varlığı
• Yapay zekâ ile ilgili sıkıntıların yaşanması

Bilişim Temel Hak ve Özgürlükleri

İnsanlık, bütün önemli tarihî olayların sonucunda daha fazla özgürlük ve temel haklar elde etmek için uğraşmıştır. İnsanca yaşama hakkı, düşünce ve ifade özgürlüğü, özel hayatın gizliliği, haberleşme özgürlüğü ve haber alma hakkı, basın özgürlüğü, bilim ve sanat özgürlüğü gibi temel hak ve özgürlükler ortaya çıkmış; bunlar, devletlerin anayasaları ve uluslararası sözleşmelerinde yer almıştır. Dünyada ve ülkemizde internet teknolojilerine özgü, yeni, birçok suç tipi tanımlanarak kanunlarda yerini almıştır.

Bilişim temel hak ve özgürlüklerinin ihlal edildiği durumlar şunlardır:

• Başkalarının bilgisayarlarına zarar vermek ve bilgisayarlarını bozmak
• Bilgisayarda çalışan insanların çalışmalarına müdahale etmek
• Kişilerin bilgisayar dosyalarını izinsiz almak ve kullanmak
• Bilgisayarda hırsızlık yapmak
• Doğru olmayan bilgileri yaymak için bilgisayar kullanmak
• Korsan yazılım kullanmak
• İzinsiz olarak başkalarının şifrelerini kırmak, kullanmak
• Başkalarının bilgi birikimlerini izinsiz olarak kullanmak
• Kötü amaçlı program yazmak

Kod Yazımında Etik İlkeler

Kod yazımında -yazılım geliştirilirken- yazılımcıların uyması gereken etik kuralların kapsamı IEEE [Institute of Electrical and Electronics Engineers (Elektrik ve Elektronik Mühendisleri Enstitüsü)] tarafından belirlenmiştir. Bu etik kurallar aşağıdaki biçimde özetlenebilir:

Yazılımcılar;

• Toplumsal yarar gözetmelidirler.
• İşveren ve müşterinin isteklerini göz önünde bulundurarak projeyi en iyi şekilde yapmalıdırlar.
• Hem ürün oluşturulurken hem de güncellenirken en son teknolojik standartları kullanmalıdırlar.
• Ürün oluşturulurken veya gelişimi sırasında hukuki kurallara uymalıdırlar

Sosyal Medya Etiği

Günümüzde dünya, küresel bir köye dönüşmüştür. Şüphesiz bunda internet ve cep telefonlarının payı büyüktür. İnternetin daha sık kullanılmasıyla sosyal iletişim alanları olarak sosyal medya ağları ortaya çıkmıştır. Sosyal medyanın sık kullanılmasıyla birlikte birtakım kullanıcı odaklı sorunlar artış göstermiştir.

Sosyal medya ağları, her ne kadar siber zorbalık ile ilgili görülen mesajların şikâyet edilmesi sistemini geliştirmiş olsa da bu sistemin çok etkili olmadığı gözlenmektedir. Sosyal medyada uyulması gereken etik kurallar şunlardır:

• Taraf tutmamak
• Yalan beyanda bulunmamak
• Toplumun değer yargılarıyla çatışmamak
• Başkaları hakkında asılsız beyanlarda bulunmamak
• Kendini farklı göstermemek
• Açık ve anlaşılır dil kullanmak
• Bağlayıcı açıklamalardan kaçınmak (Kişinin bağlı bulunduğu kurumu, grubu ya da zümreyi dâhil etmemek)
• Argo ve küfürden kaçınmak
• Başkalarının özeline saygı duymak

İnternet Etiği

İnternet etiği, gerçek hayatta kişilere gösterilen saygının internet ortamında da devam etmesidir. İnternet etiği ile ilgili yazılı olmayan kurallar şunlardır:

• İnternet, kişilerin zararına kullanılmamalıdır.
• Kişilerin yaptığı çalışmalar engellenmemelidir.
• Başkalarının özel dosyalarına izinsiz erişim sağlanmamalıdır.
• Doğruluğu kanıtlanmamış bilgiler desteklenmemelidir.
• Yazılımlar lisanslı olarak kullanılmalıdır.
• Kişilere ait elektronik iletişim kaynakları onların haberi olmadan kullanılmamalıdır.
• İletişim ortamında kullanılacak dilin neden olacağı sorunlar önceden düşünülerek uygun bir dil kullanılmalıdır.