Cumhuriyet Dönemi Kültür ve Medeniyet

08.07.2020 / Eğitim / Tarih

Mustafa Kemal, düzenlediği kongrelerde ve yayınladığı genelgelerde hukuki kurallara her zaman saygı göstermiş ve önem vermiştir.

Mustafa Kemal, kongrelerde ve genelgelerde demokrasiyi ve demokratik meşruiyeti savunmuştur. Ayrıca hukuki kurallara da saygılı olmaya özen göstermiştir.

Mustafa Kemal’e göre, çağa uygun davranışlar gösteren ve kalkınma yolunda birlikte ilerleyen ile hür bakış açısına sahip olan herkes vatandaş sayılmıştır.

Mustafa Kemal, cumhuriyet döneminde nüfusun artması için de bir takım önlemler almıştır. Bu önlemler kapsamında Batı Trakya’da yaşayan Türklere vize kolaylığı getirilmiş, doğumu engelleyen ilaçların ve araçların ülkeye ithal edilmesi yasaklanmış, 4 çocuk ve üstü yapanlara yol vergisi muafiyeti, 6 çocuk yapana bedelsiz tarla verilmesi, 7 ve üzeri çocuk yapana madalya verilmesi kararları alındı.

Türkiye’de ilk nüfus sayımı 1927 tarihinde yapıldı. Bu nüfus da ilk defa kadınlar sayıldı ve modern teknikler kullanıldı. Evlerde yapılan sayımlarda istatistikler tutuldu ve ev sahiplerinin mal varlıkları da kayıt altına alındı. Bu sayımda Hatay’ın nüfus sayımı yapılmadı. Çünkü Hatay 1930 yılında anavatana katıldı.

Cumhuriyet Döneminde Kadınlar ve Meslekleri

• Türkiye’de 1930 yılında seçimlere katılma hakkı elde eden kadınlardan Artvin’in Yusufeli İlçesi Ersis kasabasının ilk kadın belediye başkanı Sadiye Hanım’dır. (CHP’den seçildi)
• Mustafa Kemal, muhtarlık mesleğine atılması için Meliha Manço’yu atamış ama Meliha Manço bu göreve başlamamıştır. 1933 yılında kadınlara muhtarlık hakkı verilince seçim ile Aydın’ın Çine ilçesinin Karpuzlu Köyü muhtarlığına Gül Esin geliyor.
• 1934 yılında milletvekili seçme ve seçilme hakkı alan kadınlar ilk kez 1935 yılında oy kullanmıştırlar. 17 kadın milletvekili ise bu seçimlerde aynı anda meclise girmiştir. Kurtuluş Savaşı döneminde Mustafa Kemal’e ayran ikram eden Satı Kadın ise meclise giren ilk köyü mebus olmuştur.
• İlk kadın savaş pilotu Sabiha Gökçen, ilk kadın mühendis Sabiha Rıfat ve ilk kadın inşaat mühendisi Sabiha Güreyman olmuştur.
• Müslüman ilk kadın tiyatrocu Afife Jale’dir.
• Azize Hanım ise 1927 yılında Ak Rapor Rallisi’nde birinci olmuştur.
• İlk kadın milli sporcu ise Leyla Asım Turgut, Fenerbahçe’de yüzücüdür.
• Pakize İzzet Tarzi ise ilk kadın doğum uzmanıdır.
• İlk kadın avukat Süreyya Ağaoğlu olsa da mesleğe ilk başlayan kadın avukat Beyhan Hanım olmuştur.
• İlk kadın başbakan ise Tansu Çiller oldu.
• 1921 yılında tıp eğitimini tamamlayarak doktorluk mesleğine başlayan kadın Safiye Ali’dir.

1924 anayasası, 37 sene yürürlükte kaldı. Savaşların sona ermesi ile 1921 anayasası yerine hazırlanmıştır. Başlarda laik değildi. 1928 yılında yapılan ilk değişiklik ile “devletin dini İslam’dır” tabiri kaldırıldı.

Mimar Kemalettin, Gazi Üniversitesi’nin rektörlük binasını yapmıştır. Mimar Kemalettin, günümüzde 20 TL’nin arka tarafında yer almaktadır. Vedat Tek, II. TBMM’nin binasını yapan mimardır. Prof. Dr. Emin Halid Onat ve Doç. Dr. Orhan Arda, birlikte 1947 yılında yapılan mimarlık yarışmasında Anıtkabir’in tasarımını yapıp 1953 yılında inşaatını tamamlıyorlar. Ali Talat Bey ise Beşiktaş ve Kuzguncuk iskelelerini yapan mimardır.

Mustafa Kemal tarafından müdahale edilip Zeybekler tablosunda yer alan atları daha ince yapan İbrahim Çallı, dönemin önemli ressamlarından bir tanesidir. Ali Çelebi tarafından yapılan Yaralı Asker tablosu da Mustafa Kemal tarafından beğenilen eserler arasında yer almıştır.

Mustafa Kemal’in ilk heykeli İstanbul Sarayburnu’na yapıldı. Heinrich Krippel tarafından yapılan heykel, Mustafa Kemal’in beğenisini alınca Heinrich Krippel, Ulus Zafer Anıtı ile Samsun Zafer Anıtı’nı yapmıştır. Ayrıca Pietro Canonica, Taksim Cumhuriyet Anıtı’nı yapmıştır.

Cumhuriyet döneminde ordu içerisinde yaşlı olanlar emekli edildi. Ayrıca sınırlarda bulunan ordular “Hazar (Barış)" projesi kapsamında geri çekildi. “Konuş” projesi kapsamında da ordular tek bir merkezde toplandı.

Darülbedai, İstanbul Şehir Tiyatroları’na ve Darülelham ise konservatuara dönüştürüldü. Ayrıca, Cemal Reşit Rey (Paris’e gidip eğitim alan ilk kişidir. Batı müziğini Türkiye’ye getirmiştir. 10. Marşı’nın ve Lüküs Hayat Operetini bestekârıdır.), Adnan Saygun (Türkiye’de ilk operayı kuran isimdir. Özsoy Operası kuruldu. Türkiye’nin ilk devlet sanatçısıdır.), Necil Kazım Akses, Ulvi Cemal Erkin ve Hasan Ferit Alnar, Türk 5’leri olarak Mustafa Kemal tarafından Avrupa’nın çeşitli yerlerine gönderildi.

Cumhuriyet Döneminde Edebiyat

• Kadro Dergisi: Şevket Süreyya Aydemir ve Yakup Kadri Karaosmanoğlu tarafından çıkarılmıştır. Bu dergi Türk İnkılabı’nın ideolojisinin sistemleştirilerek anlatıldığı bir dergidir.
• Ateşten Gömlek Romanı: Halide Edip Adıvar milli mücadelenin ilk romanını yazmıştır.
• Türk’ün Ateşle İmtihanı Romanı: Halide Edip Adıvar, orduda geçirdiği onbaşı ve çavuşluk yıllarını anlatmıştır.
• İstiklal Harbimiz: Kazım Karabekir’e aittir. Nutuk benzeridir. Milli mücadele dönemlerini anlatır.
• Şarkılı İbret: Kazım Karabekir’in şehit çocuklarına oynattığı müzikal tiyatro eseridir.
• Çankaya: Falih Rıfkı Atay’ın 1961 yılında yayınlanan eseridir. Cumhuriyet dönemini anlatır.
• Zeytindağı: Falih Rıfkı Atay’ın I. Dünya Savaşı’ndaki cephelerde yaşanılanları anlattığı eseridir.
• Medine Müdafaası: Fahrettin Paşa’nın Hicaz-Yemen cephesindeki yaşadıkları anlatılır.