İçeriksel Olarak Fotoğraf Nedir?

14.04.2022 / Eğitim / Genel

Fotoğraf, içerik olarak da ele alınabilir. Bu bağlamda fotoğrafa dair ortaya çıkan özellikler ise aşağıdaki gibi sıralamamız mümkündür.

Fotoğraf Sanattır: Bireysel duygu ve düşüncelerin kimi zaman estetik bir anlayışla kimi zaman da eleştirel bir tavırla bir konu üzerinde kullanılıp, kitlelerle sanat evleri, galeriler vb. farklı taşıyıcı yüzeyler ya da platformlar üzerinden paylaşıldığında, eleştirmenler, sanatseverler ve zaman tarafından bir “değere” dönüştürüldüğünde fotoğraf bir sanattır.

Fotoğraf Haberdir: Kitle iletişim sürecinde yaşamımızda bizi ya da başkalarını doğrudan veya dolaylı olarak etkileyen savaşların, olağan dışı olayların, sosyoekonomik sorunların toplumlar üzerindeki etkileri ve sonuçları bağlamında kullanıldığında fotoğraf haberdir.

Fotoğraf Belgedir: Bugün yaşayan canlıların, toplulukların, kavimlerin, el sanatlarının, özel kişilerin, mekânların kısaca bugüne dair yaşayan değerlerin yarına aktarılması oldukça önemlidir. Nasıl ki bizler, bizden önce yaşananlar hakkında gravürler-fotoğraflar-filmler-resimler-yazılar aracılığıyla döneme ilişkin bilgilere sahip olabiliyor ve bu bilgiler doğrultusunda çalışmalar üretebilmekteyiz.

Bu doğrultuda gelecek nesillerin de geçmişin ve bugünün değerlerine sahip olması, onları koruması ve gelecek nesillere sağlıklı biçimde aktarması sonucunda yapılacak olan çalışmaların sağlıklı, nitelikli ve doğru değerler içermesine olanak verecektir. Diğer bir bakış açısıyla değerlendirecek olursak, günümüzde mobese kayıtlarından alınan görüntüler bir kişinin bir yerde varlığının ya da bir olayın nasıl oluştuğunun belgesini temsil etmektedir. Yaşam belgeler üzerinden anlatıldığında “görece” daha doğru, açık ve anlaşılır olmaktadır.

Fotoğraf Çağdaş Bir Tarih Anlatıcısıdır: Günümüzde yaşanan her olay adeta kameraların önünde gerçekleşmektedir. Güncel olayların sanal ortamlarda ya da basılı olarak gazetelerde yer almasıyla görsel bir tarih yazılmaktadır. Fotoğraf, yüzlerce kelimelerden oluşan metinlerden daha basit daha anlaşılır bir göstergedir. Yarının tarih kitapları bugünün gazetelerinden ya da almanaklarından oluşacak olması hiç de şaşırtıcı olmayacaktır.

Fotoğraf Propagandadır: Toplumların ikna edilmesinde en etkili kullanılan malzemelerden biri fotoğraftır. Bilinç yönlendiricileri kimi zaman mesajlar vermek, kimi zaman bir konu üzerinde kitleleri ikna etmek, kimi zaman da görüşleri biçimlendirip, yönlendirmek için fotoğraftan yararlanırlar. Örneğin I. ve II. Körfez Savaşları öncesinde Amerika gerek kendi gerekse dünya kamuoyunu ikna etmek için fotoğraftan bir propaganda malzemesi olarak etkin bir biçimde yararlanmıştır.

Bir diğer örnek de II. Dünya Savaşı https://kabafii.com/ii-dunya-savasi-3252 sırasında Almanya ve İtalya’nın kendi askerlerinin görüntülerini alt açıdan çekmek suretiyle “daha heybetli, güçlü ve büyük” görünmesini sağladığı gibi düşman olarak tanımladığı ülkelerin askerlerini de üst açıdan çekip küçük görünmelerini sağlamışlardır. Böylece kimin daha güçlü kimin daha güçsüz olduğuna dair mesajlar hem kendi askerine-toplumuna hem de kendilerinin dışındaki askerlere-toplumlara net bir biçimde verilmiştir.

Fotoğraf Tanıtım Nesnesidir: Piyasaya çıkan herhangi bir ürünün tüketimine yönelik olarak geliştirilen pazarlama stratejilerinin merkezinde fotoğraf yer alır. Bir ürünün bilgilendirici, tanıtıcı ve özendirici amaçlarla nasıl kullanılacağı illüstratif görüntülerden çok daha gerçekçi olması açısından fotoğraflarla gösterilir. Öte yandan turizm sektöründe otellerin ya da sıra dışı mekânların yer aldığı ülkelerin neden ziyaret edilmesi gerektiği fotoğraflarla yapılan tanıtımlar üzerinden gerçekleşmektedir.

Bu tür kullanımlar basılı ya da basılı olmayan sanal ortamlarda topluma bilgi vermek ve aidiyet duygusu aşılamak amacıyla da kullanılabilmektedir. Mekân tanıtımlarında haritalarda bölgeye ilişkin önde gelen kişilere ait fotoğraflara yer vermek suretiyle tanıtım işlevinin daha da ilgi çekici olması sağlanabilmektedir. Öte yandan lider tanıtımlarında fotoğrafa oldukça önemli iş düşmektedir. Tarihte seçim stratejisi için tanıtım amaçlı kullanılan ilk lider fotoğrafı Matthew Brady tarafından çekilen Abraham Lincoln fotoğrafıdır. Brady’nin çektiği Lincoln fotoğraflarından biri hâlen Amerikan para birimi 5 doların üzerinde yer almaktadır.

Fotoğraf Tüketimi Özendiricidir: Günümüzde yaşanan “sınırsız/limitsiz” internet çılgınlığında yaşanmaktadır. Bu bağlamda zihin yönlendiricileri toplumun tüketim alışkanlıklarını düzenleme konusunda tanıtım kataloglarından akıllı iletişim araçlarına, cep telefonlarına ve/veya online web sayfaları üzerinden daha hızlı ve daha pratik bir tüketim biçimine yönelmişlerdir.

Dolayısıyla reklam içerikli fotoğraflarla toplumun günümüzde daha “entegre” ve daha “online” bir iletişim sürecinde olduğu görülmektedir. Geçmişte liflet (leaflet), broşür (brochure), gazete, dergi ve tanıtım kataloglarında yer alan reklam fotoğrafları bugün cebimizde ve her an detaylı bilgilerine ulaşılabilir konuma gelmiştir. Bu bağlamda toplumsal tüketim alışkanlıklarını yönlendirenler reklam fotoğraflarından, durağan ve/veya hareketli görüntülerinden geçmişe oranla daha çok faydalanmaktadırlar.

İnternet üzerinden yapılan basit bir taramada arama motorlarına yazılan ürün adeta hafızaya kodlanarak, okuduğumuz haberlerde, gezdiğimiz sayfalarda, sosyal medya kullanımda ürünün görseli karşımıza çıkabilmekte; burada kullanılan reklam fotoğrafları aracılığıyla tüketici olarak bizler hem o ürünü alma konusunda şartlandırılmakta hem de ürünün tüketimi özendirilmektedir. Akıllı iletişim araçlarından açılan sayfalarda ürüne ait daha fazla reklam fotoğraflarına yer verilmekte, daha detaylı bilgiler hatta tüketici memnuniyetine ilişkin geri bildirimler yer almaktadır. Bu tür geri dönütlerin tüketimi yönlendirdiği bilinmektedir.

Fotoğraf “Reklam Fotoğrafçılığı” Formatında Bir Tür Ekme Stratejisidir: Profesör George Gerbner televizyon izlemenin toplumsal etkisi üzerinde çalışmalar yapmış bilim adamıdır. Televizyon izlemenin tutum, inanç ve yaşamı oluşturan toplumsal yapılar üzerinde belirleyici etkisi olduğunu ortaya koyan çalışmalarda toplumun zihnine sıkça tekrar ederek gönderilen “görsel sinyaller” sayesinde “insan davranışlarının-fikirlerinin”; hatta günümüzde tüketim alışkanlıklarının daha yönlendirilebildiği bilinmektedir.

Benzer bir şekilde Walter Lippmann da insan davranışlarının önceden kazandırılmış (ekilmiş) olan alışkanlıklar sayesinde şartlandırılmış olduğunun altını çizmiştir. Günümüzde reklam fotoğrafları üretici firmaların ve bunların pazarlama stratejilerini yöneten uzmanların (zihin yönlendiricilerin) ekme stratejilerinin önemli parçasıdır. Ürünün fotoğraflarının olduğundan daha güzel görünmesi, daha gerçekçi ve albenisi yüksek olması, fotoğraflar aracılığıyla adeta bir yaşam biçiminin pazarlanması, tüketicideki tüketim alışkanlığını ve/veya tutumunu ekmenin en etkili yoludur. Bu doğrultuda teknolojinin de desteği ile reklam fotoğrafları aracılığıyla kurulan “görünen gerçeklikten daha gerçek; onu, olduğundan daha güzel” gösteren “sunulan-pazarlanan” farklı bir dünya söz konusudur. Baudrillard bunu simülasyon evreni olarak adlandırmaktadır.

Fotoğraf Sosyal İletişim ve Paylaşım Nesnesidir: Akıllı telefon uygulamaları aracılığıyla anlık olarak tüketilen yaşamlar içerisinde beğenileri, mutlulukları, çelişkileri, acıları, hüzünleri, mutlulukları vb. pek çok insani tepkileri/durumları içerisinde barındırmaktadır. Bir kişinin çok tanınmış bir lokantada yemek yerken, yanında bulunan kişilerden, yediği yemeğe kadar pek çok görsel, anlık olarak üretilip, sosyal iletişim ve paylaşım siteleri üzerinden yoğun bir biçimde tüketilmektedir.

Özetle hem biçimsel hem de içeriksel olarak birlikte değerlendirildiğinde fotoğraf; bizim için olan, içerisinde “her zaman” bize ait birtakım duygular, düşünceler, hatıralar, değerler barındıran; kimi zaman bir karşı çıkış, bir haykırış, kimi zaman da duygularımızın, ışığın belirginleştirdiğini kamera/akıllı iletişim araçlarının kayda alması, kamerayı kullananların bakışı açısıyla estetik bir ifadeye dönüş(türül)müş hâlidir. Bir başka deyişle bize, bizi anlatan; gerçek ya da kurgu mantığıyla, bireysel fikirlerin ifadesine toplumsal boyutta olanak sağlayan bir ortak iletişim dilidir.