İlk Kadın Araba Yarışçısı Kimdir?

24.06.2022 / Biyografi / Genel

Kemençe öğretmeni olan Sâmiye Burhan Morkaya, Türkiye’nin ilk kadın otomobil yarışçısı ve ralli şampiyonu ilk kadın sporcumuzdur.

İlk defa 1930’da yarışan ve 1932’de karma kategoride erkeklerin arasından sıyrılarak birinciliğe yerleşen Sâmiye Cahid Hanım’ı görenler “Şeytan işi, hem de nasıl! Atsız öküzsüz arabayı bir de kadın idare ediyor…” diyerek büyük bir hayretle isyan etmiş, bazı akrabaları ise, “Ben kadının kullandığı otomobile zinhar binmem!” itirazıyla onun kullandığı otomobile binmemişlerdi.

Günümüzde dünyanın bütün ülkelerinde çok sayıda farklı otomobil (araba) yarışı görmek mümkün. Hatta bunlardan bazıları dünya çapında yarışlar. Bu yarışlarda erkek pilotların ağırlıkta olduğu bir gerçek olsa da, kadın pilotların da öne çıkmayı başardığı zaman zaman görülmektedir.

Tarihçeye bakıldığında, Türkiye’de ilk olarak 1927 yılında otomobil yarışları düzenlenmeye başlanmış ve sadece erkek pilotların yarıştığı yarışları, Suphi ve Ziya Bey’den oluşan ekip kazanmıştır. İlk olarak İstanbul Veliefendi arazisinde düzenlenen Türkiye’nin ilk otomobil yarışını kazanan ekip, ilerleyen senelerde de bu başarısını sürdürmeye devam etmiştir.

Osmanlı ve İstanbul’a 1800’lü yılların son çeyreğinde gelen otomobillere, kadınların da erkekler kadar hayran kaldığı bir gerçektir. Bu kadınlardan biri olan Samiye Cahid Hanım, otomobil hayranlığını hayatının bir parçası yapmış ve bu tutkuyu bir adım öteye taşıyarak araba yarışlarına katılmaya başlamıştır.

Samiye Hanım, 1922’de direksiyon başına geçmişti! Türkiye’nin “ilk kadın otomobil yarışçısı” olan Sâmiye Cahid Morkaya’nın hayatı ve iştirak ettiği yarışlarla ilgili bazı bilgiler vermek istedik.

Osmanlı İmparatorluğunun başkenti İstanbul’da ilk otomobil kullanan kişi ise Züheyrzâde Ahmed Paşa olmuştu. Otomobiller arttıkça bu araçların kullanılabilmesi için gereken şoför şehadetnamelerini, yani ehliyetleri veren kurumlar da birbiri ardına açılmaya başladı. O yıllarda otomobil sporuna heves edenlerden Sâmiye Cahid Hanım şehadetnamesini aldıktan sonra, kocası, devrin meşhur gazetecisi ve romancısı Burhan Cahid Bey’in satın aldığı otomobili ile İstanbul sokaklarında boy göstermeye başladı. İki senede bir otomobilini yenileyen, Buick, Ford, Cadillac, Fiat, Nash gibi döneminin iyi otomobillerini süren ve gerçek bir sürat tutkunu olan Sâmiye Cahid Hanım’a 1922’den itibaren araba kullanmak yetmemiş olacak ki, üyesi olduğu Turing Klüp’ün her sene düzenlediği geleneksel otomobil yarışlarına o da katılmaya başladı.

1930 ve 1931’deki yarışlarda dereceye girdiyse de ilk birinciliğini 1932’de, İstinye köprüsü ile Zincirlikuyu arasındaki 9.5 kilometrelik parkurda düzenlenen rallide kazandı. Bu birinciliğin hemen ardından yarışta ikinci olan Vehbi Bey sonuca itiraz etti, yarışın iptalini istedi ve gerekçe olarak da birinci ilan edilen yarışmacının bir kadın olmasını gösterdi. İş mahkemeye aksetti ise de Sultanahmet Sulh Hukuk Mahkemesi, “Bir kadın da otomobil yarışlarına katılabilir ve birinci gelebilir,” kararını verince Sâmiye Cahid Hanım’ın birinciliği resmiyet kazandı. Ertesi yıl Turing tarafından düzenlenen otomobil yarışlarında tekrar birinci olduysa da 1934 yarışlarında aynı parkurda kaza yaptı ve takla atarak parçalanan Ford marka otomobilinin içinden son anda ağır yaralı olarak kurtarıldı.

Türkiye’nin ilk kadın şoförü olan Samiye Cahid Morkaya; Buick, Cadillac, Nash, Fiat, Ford gibi o dönemin en iyi araba modellerine sahip olabilmiştir. Otomobil tutkusu hayatının en önemli parçası olan Samiye Cahid Hanım, üyesi olduğu Türkiye Turing Kulüp tarafından düzenlenen otomobil yarışlarına katılmaya başlayarak, Türkiye’nin ilk kadın otomobil yarışçısı olma unvanını almıştır.

Dönemin ünlü gazeteci ve yazarı Burhan Cahid Morkaya ile evli olan Samiye Cahid Morkaya, oldukça zengindir. Türkiye’nin ilk kadın şoförü olan Samiye Cahid Morkaya; Buick, Cadillac, Nash, Fiat, Ford gibi o dönemin en iyi araba modellerine sahip olabilmiştir. Otomobil tutkusu hayatının en önemli parçası olan Samiye Cahid Hanım, üyesi olduğu Türkiye Turing Kulüp tarafından düzenlenen otomobil yarışlarına katılmaya başlayarak, Türkiye’nin ilk kadın otomobil yarışçısı olma unvanını almıştır.

Samiye Cahid Morkaya’nın bu alanda attığı adımlarda ve kazandığı başarılarda, eşi Burhan Cahid Morkaya’nın desteği, önemli rol oynamıştır. O dönemlerde, eşine böylesine destek veren, en iyi otomobillere sahip olmasını sağlayarak, belki de tutkusunu körükleyen Burhan Cahid Morkaya’yı kısaca tanıtmak gerekirse; Siyasal Bilgiler Okulu mezunu bir yazar ve gazetecidir. Dönemin Vatan Gazetesi, Servet-i Fünun  gibi önemli oluşumlarında yazar kimliği ile bulunmuş ve Yazı İşleri Müdürlüğü ve Başyazarlığı, Osmanlı Milli Ajansı Memurluğu ile TBMM VIII. Dönem İstanbul Milletvekilliği görevlerini icra etmiştir.

İlk Türk kadın rallici Samiye Cahid Morkaya’nın özetlenmiş hikayesi ise şu şekildedir; Samiye Cahid Hanım, 1930-1931 yıllarında düzenlenen yarışlarda dereceye girmeyi başarmıştır. İstanbul’da, İstinye ile Zincirlikuyu arasında olacak ve yaklaşık 10 km’lik parkurda düzenlenecek olan bir sonraki yarış için başvuru yapan Samiye Hanım, yarışa başka kadın sürücü başvurmadığı gerekçesi ileri sürülerek reddedilir. İkinci kez, erkeklerle birlikte yarışmayı talep eden Samiye Cahid Hanım’ın talebi, düzenleme komitesi tarafından kabul edilir. Yarışa dahil olan Samiye Cadih Morkaya, 1932 yılının birincisi olmayı başarır. İstanbul valisinin elinden birincilik kupasını aldıktan sonra gazetelere röportaj veren Samiye Cahid Morkaya, artık ünlü olmuştur.

Samiye Cahid Hanım’ın yarışlara katılma hikayesi şu şekilde özetlenebilir: İstanbul’un otomobil için uygun olmayan sokaklarında otomobiller fazlalaşıp, insanlar da hızlıca modaya ayak uydurmaya başlayınca araç sayısında hatırı sayılır bir artış olmuştur. Bu artışla birlikte sürücü sayısında da artışa ihtiyaç duyulmaya başlanmıştır. Bunun üzerine sürücü yetiştiren ve ehliyet verme yetkisi olan kurumlar ortaya çıkmıştır. Bu kurumlardan birinin üyesi olan Samiye Cahid Hanım’ın ilk kez 1922 yılında direksiyona geçtiği bilinmektedir.

Hastanede, sol kolu kazada parçalandığı için yapılan bir dizi ameliyata rağmen sol elini bir daha kullanamayacağı anlaşıldı. Sâmiye Cahid Hanım araba sevdasından ölene kadar vazgeçmedi ve 4 Haziran 1972 tarihinde Amerikan Hastanesi’nde vefat edene dek otomobil kullanmayı sürdürdü.