Kan Görünce Bayılıyor musunuz?

12.08.2022 / Sağlık / Genel

Fobilerin en farklısı olan “kan görünce bayılma” yani hemafobi, kan basıncını ve kalp ritmi hızlı yükseltip ani düşürmesi ile bilinir.

Herhangi bir unsura karşı mantıklı olmayan ve abartılı korku tipi, fobi olarak tanımlanır. Kan fobisi yani hemofobi en ilginç fobilerden bir tanesi sayılabilir çünkü diğer birçok fobide kan basıncı ani olarak yükselip salgılanan adrenalin ile kalp sıkışması hissi yaşanırken hemofobide kan basıncı ve kalp ritmi önce hızla yükselir, ardından hızla alçalır. Bu da kişinin bayılmasıyla sonuçlanır.

Kan görünce bayılma tepkisi, bir çeşit vazovagal tepkidir. Yani, 12 kafatası sinirinden biri olan vagus siniri tarafından tetiklenir. Parasempatik sistemin yani “ye” ve “dinlen” sisteminin bir parçası olan bu sinir; aç ve susuz kalma, uzun süre ayakta kalma, aşırı gülme, ani korkma veya kan görme gibi olağandışı bir durum karşısında kan basıncının ve kalp atışının düşmesine neden olur.

Kan görünce bayılma tepkisini halen tam olarak anlaşılamamış olsa da, birkaç olası hipotezden söz edebiliriz. Bunlardan en önde geleni, bu tepkinin hayvanların tehdit karşısında verdiği en temel tepkilerle ilgili olduğu yönünde: Yani "kaç", "savaş" veya "donakal". Kan gibi tehdit unsuru olabilecek bir vücut sıvısıyla karşılaştığımızda, bazılarımız donakalmaya meyilli olabilir.

İşte bayılma, bunu sağlayan bir tepkidir. Düşme fikri belki korkutucu gelebilir ancak vücudumuz bu şekilde kendini koruyarak yatay duruma geçer ve beynimize kan ve oksijen gitmesini sağlar. Hele ki vücudunuz kesildiğinde bayılıyorsanız, bunun evrimsel anlamı daha da büyük olabilir: Kanama sırasında kan basıncını olabildiğince düşürmek, kan kaybını azaltacak ve pıhtılaşma için zaman sağlayacak, dolayısıyla hayatta kalma olasılığını arttıracaktır.

Bu nedenle popülasyonun en azından bir kısmında bu "kan görünce bayılma" çeşitliliğin bulunması, türümüzün geneline evrimsel bir avantaj sağlamış olabilir. Hele ki kan fobisinin bir miktar genetik altyapısı olduğunun da tespit edilmiş olması, bu evrimsel açıklamanın gerçeğe yakın olduğunu gösteriyor.

Kan Fobisinin Nedenleri

• Kan fobisi kan ile ilgili bir travma sonucu ortaya çıkmış olabilir. Ağır bir şekilde yaralanmak, yaralıyken kan kaybetmek, ağır ve sancılı bir ameliyat süreci geçirmek kişilerde kan fobisinin ortaya çıkmasına sebep olabilir.
• Çocuklar her şeyi ilk ailelerinden öğrenir. Aileleri ne yapıyorsa çocuklar da onu yapmaya meyillidirler. Ailesinde kan fobisi olan birini gören bir çocuk kandan korkmaya başlar ve bu korku giderek kan fobisine dönüşebilir. Ayrıca ailelerinden fazla korumacı bir tavırla “onu yapma, bunu yapma” gibi engellemeler ve “onu yaparsan hastaneye gidersin, iğne vururlar, kan alırlar” şeklinde korkutucu tepkiler alan çocuklarda kan fobisi ve bunun yanında da iğne fobisi oluşmaya başlayabilir.
• Genetik yatkınlık da fobilere neden olan etkenler arasındadır. Kan fobisi de bunlardan biridir. Ailenizde kan fobisi olan biri var ise sizin de bu fobiye sahip olmanız gayet olağandır.