Lozan Barış Antlaşması

02.07.2020 / Eğitim / Genel

Lozan’a barış görüşmeleri yapmak ve antlaşma imzalamak için Türkiye’yi temsilen İsmet İnönü, Hasan Saka ve Doktor Rıza Nur gitmiştir.

Lozan giden bu heyetten Mustafa Kemal, 14 maddelik bir istekte bulundu. Lozan’a giden heyet ise görüşmelere başladı. Görüşmeye ara verildiği dönemlerde İsmet İnönü tekrar Mustafa Kemal’in yanına gelir. Mustafa Kemal ise İsmet İnönü’ye Ermenilere toprak verilmemesi ve kapitülasyonların kaldırılması konusunda direktif verir. Ardından İsmet İnönü tekrar Lozan’a geri gider. Bu görüşme sonucunda 14 madde olan Mustafa Kemal’in isteği iki maddeye düşmüş olur.

Kongreye sadece ABD gözlemci konumda gelir. Konferansta konuşma sırası İsmet İnönü’ye geldiğinde bağımsızlık istediklerini dile getirir.

Görüşülen Konular

Batı sınırı Yunanistan ile Mudanya Antlaşması ve Bulgaristan ile yapılan İstanbul Antlaşması’na göre belirlendi. Kars Antlaşması ile Doğu sınırı çizildi. 1921 Fransa ile yapılan Ankara Antlaşması ile Güney sınırı çizildi. Lozan’da çözülemeyen tek konu İngilizler ile anlaşılamadığı için Irak sınırıdır. Lozan’dan sonraya bırakılmıştır.

Kapitülasyonlar tamamen kaldırıldı ve Düyunu Umumiye İdaresi’nin Türkiye’de ki görevi sona erdi. Azınlıklar Türk vatandaşı sayıldı. En uzun süre işgalde kalan yer olan İstanbul’un ise 45 gün içerisinde boşaltılmasına karar verildi.

Patrikhane’nin İstanbul’da kalmasına karar verildi ve tüm siyasi yetkileri Türkiye’ye ait olacaktır. Ayrıca görüşülen konular arasında en hızlı karar alınıp yazıya dökülen ilk mesele Patrikhane sorunudur.

Bozcaada ve Gökçeada, Türklere verildi. Meis, 12 Ada ve Rodos adaları İtalya’ya verildi. Kıbrıs ise İngiltere’ye verildi. Geri kalan adalar Yunanistan’a bırakıldı. Türkiye’ye yakın olan adalarda silahsızlanma şartı getirildi.

Boğazları kontrol eden komisyonun başkanı Türk olacak. Koruyan Fransız ve İngiliz askerleri olacak. Ayrıca bir grup Türk askeri de olacak. Bulgaristan ve Sovyet Rusya’da boğazlar görüşmesine katıldı.

Savaş tazminatı olarak Edirne Karaağaç ile Bosnaköy, Yunanistan’dan Türkiye’ye geçti. Mustafa Kemal, savaş sırasında silah deposu olarak kullanılan yabancı okullar konusunda çok net bir tavır içerisindeydi. Bu yüzden görüşmeler de yabancı okulların Türkiye’nin çıkaracağı kanunlara uyulması şartı getirildi.

Osmanlı Devleti’nin en çok dış borcu Fransa’ya karşıdır. Görüşme sırasında bu borçların Türkiye tarafından ödenmesi istendi. Görüşme esnasında Osmanlı Devleti’nden ayrılan ülkeler ile bu borçların bölüşülmesi kararı çıktı. Borçların %65’lik kısmı Türkiye’ye kaldı. Borçların Sterlin ya da altın ile ödenmesi istenmesine rağmen Fransız Frangı ya da Lira olarak ödenmesi teklifi sunuldu. Fransız Frangı’nda karar kılındı. İlk borç 7 sene sonra 1930 yılında ödenmeye başlandı ve 1954 senesinde de bu borçlar bitti. Ödemeler Düyunu Umumiye İdaresi’ne yapıldı. Düyunu Umumiye İdaresi ise ödenen taksitleri eşit şekilde diğer ülkelere ödedi.

Batı Trakya’da oturan Türkler ile İstanbul’da oturan Rumlar değiştirilmeyecektir. Bunlar etabli (yerleşik) sayılacak. Diğer yerlerdeki Türkler ve Rumlar yer değiştirecektir.

Lozan’dan Sonra Tekrar Gündeme Gelen Konular

• Doğu Sınırı: Hatay, Anavatan’a katıldı
• Irak Sınırı
• Patrikhane: 1926 yılında çıkarılan Medeni Kanun ile mahkeme kurma yetkileri elinden alındı.
• Boğazlar: 1936 Montrö Boğazlar Antlaşması
• Yabancı Okullar: 1924 Tevhid-i Tedrisad Kanunu
• Dış Borçlar: 1929 Dünya Ekonomik Buhranı sonrasında Fransa ile tekrar masaya oturuldu.
• Nüfus Mübadelesi: Uygulamalardan dolayı yaşanan sorunlardan dolayı 1930 yılında tekrar gündeme geldi.

Lozan görüşmeleri I. TBMM döneminde başlamıştır. Ancak Lozan’ı II. TBMM imzalamıştır.