Medya Eğitimi

25.03.2024 / Eğitim / Genel

Medyanın doğasını ve uygulamalarını öğrenmek amacıyla, belirli bir planı ve amacı olan faaliyetlerin bütünü olarak ifade edilmektedir.

Medya Eğitimi

Uluslararası Sinema ve TV Konseyi, medya eğitiminin amacının tarihte ve her alanda medyanın toplumdaki yerini ve etkilerini araştırmak ve değerlendirmek olduğunu ifade etmiştir (Topuz, 2007). Özünde medyanın amacını bilmek veya etkilerini bilmek olsa da medya eğitiminin dayandığını bazı temel ilkeler bulunmaktadır.

Temsil en merkezi kavramdır: Medya, gerçekliği olduğu gibi yansıtmaz. Gerçekliği temsil eden bir resim sunar. Medya, gerçekliği simgeleyen işaretleri sunan bir kurgudur. Medya eğitimi, medyanın gerçekliği olduğu gibi sunmadığı ancak gerçekleri temsil eden kurgusal resimler sunduğu fikriyle ortaya çıkmıştır. Bu ise medya okuryazarlığını gerekli kılmaktadır.

Temel amaç doğal görüntüyü çözümlemektir: Medyada sunulan diziler, filmler, köşe yazıları veya romanlar gibi birçok medya ürünü doğalmış gibi görünse de aslında doğal ürünler değillerdir. Doğalmış gibi verilen bu doğal resmi deşifre etmek için, üretim sürecine dair sorular sormak, teknikleri sorgulamak, kitlenin medya iletilerini nasıl okuduğunu ve nasıl tepkiler verdiğini ortaya çıkarmak gerekmektedir.

Kültürel değerleri yerleştirmek amaçlanmaz: Medya eğitiminde esas olan, medyaya karşı bilinçli ve farkındalık düzeyleri gelişmiş öğrenciler yetiştirmektir. Ancak, medya eğitimi medyayı iyi ya da kötü olarak yargılamayı ve sınıflandırmayı amaçlamaz.

Çözümleyici bazı anahtar kavramlar gereklidir: Medya metinlerini anlamak ve çözümlemek için, anlam, yan anlam, tür, medya dili, doğallık, gerçeklik, kodlama, kod çözme, dolayımlama, kaynak, ideoloji, söylem, dezenformasyon, propaganda, medya metni oluşturma, öznellik gibi kavramlar araç olarak kullanılmaktadır.

Yaşam boyu devam eden bir süreçtir: Medya ile etkileşimin yaşam boyu devam edeceği göz önünde bulundurulduğunda, becerilerin de yaşam boyu gelişebileceği söylenebilir.

Eleştirel bakışın yanında eleştirel özerklikte hedeflenir: Medya eğitiminin en temel amacı, öğrencilerin medya metinlerini okurken eleştirel yaklaşabilmeleri için gerekli olan güveni ve becerileri kazandırmaktır. Medya eğitiminin başarılı olduğunun göstergesi ise, öğrencilerin öğretmen olmadığı ortamlarda öğrencilerin medya metinlerine karşı eleştirel yaklaşabilmeleridir. Bu bağlamda medya eğitimindeki bir diğer önemli amacın ise eleştirel özerklik olduğu söylenebilir. Başka bir ifade ile eleştirel özerklik ile öğrenciler derste öğrendiklerini gerçek yaşamda da kullanmalıdırlar.

Medya eğitimi güncel ve fırsata dayalıdır: Medya eğitimi, güncel olaylara dayanan medya metinlerinin öğrencilerde oluşturduğu ilgi ve isteği yönlendirmek amacıyla, öğrencinin medya ile olan deneyimlerini anlamasını ve geliştirmesini amaçlamaktadır.

Medya eğitimine dair farklı eğitimciler birçok ilke daha belirlemiştir. Bu eğitimcilerden biri Len Masterman’dır. Len Masterman’a göre eğitimciler, medyanın nasıl çalıştığını veya hangi görevleri gerçekleştirdiğini hem okulda hem de okuldan sonraki dönemde belirleyebilen öğrenciler yetiştirmelidir. Bu amaca ulaşmak için de 18 ilke belirlemiştir.

  • Medya eğitimi, ciddi ve önemli bir risk alanıdır.
  • Medya, gerçekliği olduğu gibi yansıtmaz ve onu temsil eder.
  • Medya eğitimi, okulda kalmayıp yaşam boyu devam eden bir süreçtir.
  • Medya eğitimi, hem eleştirel zekâyı hem de eleştirel özerkliği hedefler.
  • Medya eğitimi, soruşturmacıdır.
  • Medya eğitimi, içerik açısından her zaman güncellenmelidir.
  • Medya eğitiminde içerik amaç için bir araçtır.
  • Medya eğitimi, alternatif araçları içerir.
  • Medya eğitimi, öğrencilerin eleştirel düşünmelerini yeni durumlara uygulayabilme becerisi ve sergiledikleri sorumluluk derecelerine göre değerlendirilir.
  • Medya eğitiminde değerlendirme öğrenci öz değerlendirimidir.
  • Medya eğitimi, karşılıklı konuşmakla yürütülür.
  • Medya eğitimi, öğretmen-öğrenci ilişkisini karşılıklı konuşma ile değiştirmeye çalışır.
  • Medya eğitimi, yeni çalışma yöntemleri ile ilgilidir.
  • Medya eğitimi, işbirlikçi öğrenmeyi içerir ve grup odaklıdır.
  • Medya eğitimi, hem uygulamalı eleştiriden hem de eleştirel uygulamadan oluşur.
  • Medya eğitimi, bütünsel bir süreçtir.
  • Medya eğitimi, devamlı değişen gerçeklikle birlikte gelişir.
  • Medya eğitiminin konusu olan unsurlar medya araçları tarafından iletilen mesajlarda saklıdır.

Medya eğitiminin dayandığı ilkeleri benimsemelerinin yanı sıra medya eğitiminde eğitimciler medyaya karşı farklı şekillerde de yaklaşmaktadır. Eğitimcilerin medyaya karşı tutumu üç şekilde görülmektedir:

  • Medyaya karşıt tutum
  • Medya hakkında eğitici tutum
  • Medya ile birlikte tutum

Medyaya Karşıt Tutum: Kilise ve bazı tutucu sivil toplum örgütleri tarafından benimsenen medyanın şeytan olarak görüldüğü yaklaşımdır. Günümüzde bu düşünceyi benimseyen insan sayısı az olduğu için geçerliliğini kaybetmiştir.

Medya Hakkında Eğitici Tutum: Medyanın ne olduğu, nasıl olduğu hakkında medyayı anlatıp medyayı öğretmeyi amaçlayan tutumdur. Bu tanımlayıcı tutum, kitapların ve müfredatların giriş kısımlarında kalmıştır.

Medya ile Birlikte Tutum: Bu yaklaşıma göre, medyanın gücü ve imkânları kullanılarak medya eğitiminin yapılması gerekmektedir. Kabul gören ve başarılı olan eğitim tipi bu yaklaşımdır.

Medya ve eğitim ilişkilerinde ayrıca iki yaklaşımdan da söz etmek mümkündür:

Birinci yaklaşıma göre, medya; eğitim konularında aracı olarak kullanılmaktadır. Daha detaylı açıklamak gerekirse, genel kültür, tarih, coğrafya veya sosyoloji vb. derslerinde verilen eğitimler için gazete, televizyon ve radyo gibi kitle iletişim araçlarından faydalanılmaktadır. Bu bağlamda medyada yer alan yazılar, bültenler, programlar vb. içerikler eğitimde tamamlayıcı rol oynamaktadır.

İkinci yaklaşıma göre, medya bir bütün olarak ele alınmaktadır. Farklı perspektiflerden yazılan haberler karşılaştırılmakta veya programların içerikleri incelenmektedir. Bu duruma neden olan eğilimler saptanmaya çalışılmaktadır. Bunun sonucunda ise eleştirel bir bakış açısı kazandırılmaktadır. Böylece bireyler, medyada yayınlanan her habere inanmayıp medyayı değerlendirmeyi öğrenmektedir.

Medya eğitiminde medya farklı şekiller de ele alınsa da amaç, öğrencilere medyanın özünü anlatabilmek ve medyayı analiz etmelerini sağlamaktır. Bu amaçların gerçekleşebilmesi için de medya eğitiminin doğru şekilde verilmesi gerekmektedir. Medya eğitimini doğru verebilmek için ise medya eğitimi modellerini bilmek gerekmektedir. Kuramsal temellerine göre medya eğitimi modelleri şu şekilde gruplandırılabilir.

  • Eğitim-Bilgi Modelleri
  • Sosyokültürel Modeller
  • Faydacı Modeller
  • Estetik Modeller

Eğitim-Bilgi Modelleri: Kültürel, estetik, semiyotik, sosyokültürel teoriler üzerine kurulu teori, tarih, medya dili gibi odak noktaları olan çalışmalardır.

Sosyokültürel Modeller: Medya eğitiminin, kültürel çalışmalar, semiyotik ve etik modellerine dayanan, yaratıcı kişiliğin; tutum, algı, canlandırma, yorum analizi gibi sosyokültürel orijinindeki modellerdir.

Faydacı Modeller: Medya teknolojisi pratiği kazandırmayı hedefleyen, pratik temelli modellerdir. Bu modelde medya ile birlikte yaklaşımı izlenir ve medya okuryazarlığı eğitiminde profesyonel medya örgütlerinden yararlanılır.

Estetik Modeller: Sanatsal zevk ve en iyi medya kültürü örneklerinin analizi üzerine yoğunlaşan modellerdir.

Medya eğitim modelleri ile başarılı şekilde medya eğitimi alan bir birey, medya okuryazarı olmaktadır. Medya okuryazarlık kavramı ise günlük hayatta kullanılan okuryazarlık kavramı ile karıştırılmaktadır. Medya eğitiminin ilk amaçlarında biri olan medya okuryazarlığının ne olduğunu anlamak için okuryazarlık kavramının ne anlama geldiğini bilmek gerekmektedir.