Metaverse Hakkında Her Şey

20.01.2022 / Bilim / Teknoloji / Genel

Günümüzün en çok konuşulan konularından olan ve geleceğin inşa edildiği “metaverse” hakkında bilmeniz gereken her şey bu yazıda.

Antik Yunanca’da öte manasına gelen meta ile evren manasına gelen universe kelimesinin birleştirilmesiyle oluşan ve günümüzde sanal evren, öteki evren, evren ötesi gibi anlamlarda kullanılan metaverse kelimesi, web 3.0 çağının üst yapısını oluşturacağı düşünülen dijital bir yapıdır.

“Metaverse” kelimesinden ilk olarak, Amerikalı roman yazarı Neal Stephenson 1992 yılında yazdığı Snow Crash romanında bahsetmiş ve o zamanlar bu terimle karşılaşanlar bunu çok absürt olarak nitelemiştir. Fakat günümüzde gerçekleşmesi artık çok da uzak gözükmemektedir.

Pc, tablet ve telefonlarımızda bulunan 2D teknolojisinin, artırılmış gerçeklik teknolojisi ile 3D haline getirilerek gerçek ve sanalın bir araya getirilmeye çalışıldığı bu yapıyla, bireyin yapay bilişsel bir ortama dâhil olması ve sanal bir kamusal alan oluşturulması hedeflenmektedir.

Fiziksel olarak yapabileceğimiz birçok şeyi vadedecek şekilde dizayn edilmekte fakat geliştirmeler üzerinde çalışılmaktadır. Şimdilik bazı evrenlerde “Minecraft” oyunu tadında kurulan yapılar ve kurumlar, yine bu oyunda var olduğu gibi tasarlanmakta ve çeşitli amaçlara hizmet etmektedir. Kimi alanlarda eğlence odaklı oyunlar kimisinde konser, sergi ve festival gibi etkinlikler kimisinde de kurumsal reklamlar yer almaktadır. Fortnite oyun platformunda rapçi Travis Scott tarafından verilen ve yoğun ilgi gören konser, ilk olması açısından önem arz etmektedir.

Gelecekte reel hayatımızda bulunan her şeyi kapsaması öngörülmektedir. Beş duyu organına hitap eden hisleri algılamamız mümkün hale getirilmek istenmektedir. Örneğin, Japonya’da gördüğünüz şeyin tadını alabileceğiniz ekran tasarımları oluşturulmuştur. Belki, meta evrenlere bağlanmak için kullandığımız cihazlar üzerine ağırlık yazılımları eklenerek tuttuğumuz her şeyin ağırlığı vücudumuza yansıtılır ve ortam kokuları aynı cihazlar üzerinden anlık olarak burnumuza aktarılır hale getirilebilir.

VR İçin 5G Teknolojisi Şart

Mevcut durumdaki VR gözlük ve kask teknolojilerinin belirli dezavantajları bulunmaktadır:

1) Ağır oldukları için baş ağrısına sebep olabilmektedir.

2) Birçoğu kabloludur ve hareket kabiliyeti kısıtlıdır.

3) Terleme yapabilmektedir.

4) Çözünürlük problemleri yaşanmaktadır.

5) Beş duyuya hitap etmemektedir.

Metaverse evrenleriyle ilgili hedefler de göz önüne alındığında bu durumların revize edilmesi oldukça gereklidir; ki özellikle VR konusunda en yetkin kurumlardan olan Oculus’u satın alan Facebook, bu konuda çalışmaları hızlandırmıştır.

Metaverse Özellikleri Nelerdir?

Peki, bu metaverse evrenlerini, web 2.0’dan farklı kılacak temel ayrımlar nedir?

1) Yeni bir gerçeklik oluşturacaktır.

Reel ve sanal dünyanın birleştirilmesiyle zaman, mekân, iletişim ve etkileşim açısından tüm kuralları değiştirecektir.

2) Yeni bir anlam inşa edecektir.

Dil, din, ırk ve benzeri olgulardan tenzih edilmiş yeni inançlar ve fikirler doğuracaktır.

3) Sosyo-kültürel edinimler değişecektir.

Konser, galeri, müze, seminer, spor müsabakaları gibi toplu etkinlikler oturduğunuz yerden ama sanki oradaymışçasına gerçekleştirilebilecektir.

4) Ekonomik değerler ve katkılar farklılaşacaktır.

Dijital veriler, paralar ve soyutlaştırılan somut nesneler, farklı pazar piyasaları oluşturacak ve yeni pazarlama teknikleri doğuracaktır.

5) İletişim ve etkileşim yenilenecektir.

Her an, her yerde, her dilde ve her koşulda etkileşimde olma imkânı tanıyacaktır.

6) Farklı gelişmiş teknolojilerin eş zamanlı ve entegre kullanımına olanak sağlayacaktır.

Bilgisayar, tablet, telefon fark etmeksizin ortak bir değere dönüşecektir.

7) Çevrimiçi olacaktır.

8) İş birliği fırsatları sunacaktır.

Hizmetleri görünür kılma açısından web 2.0’dan daha etkili olacaktır. Günümüzde ulaşılır olmayan pek çok kişi ve kurumu ulaşılabilir hale getirecektir.

Web 3.0 ve Metaverse İlişkisi

Web 3.0 altyapısı, Metaverse üst yapısı olarak görülebilir.

1989 yılında ortaya çıkan web 1.0 ile o zamana kadar farklı bilgisayarlarda oluşturulan enformasyonlar ve dokümanlar birbirine bağlanmıştır. Az sayıda içerik üreticisi ve tamamen okuyucu bir kitle oluşmuştur.

1999 yılında başlayan web 2.0 ile birlikte içerik üreticileri artmaya başladı. Statik web siteleri yerini dinamik sitelere bıraktı. Arama motorları ortaya çıktı. 2004’ten sonra internet kullanımının mobil cihazlarda da kullanılmaya başlanması bir dönüm noktası oluşturdu. “User-generated content” (kullanıcı tarafından oluşturulan içerik) dönemine geçildi. Sosyal platformlar tam bu noktada doğdu.

Web 3.0 ise sunucuları ve ana kaynakları ortadan kaldırıp iki bilgisayar arasında doğrudan bağlantı sağlayacak, merkeziyetsiz bir yapının başlangıcını oluşturuyor.

Web 3.0 İlkeleri Nedir?

Oluşturulacak bu yeni yapı şu ilkeler üzerine kuruluyor:

1) Açık kaynak kodlu olmak.

Bir yazılımın mevcut tüm kaynak kodlarının görünür ve değiştirilebilir olması. Bu tarz yazılımların eksiklikleri herkes tarafından tespit edilebilir ve geliştirilebilir. Yazılım geliştiricilerinin arka fonda güvensiz bir işlem yapmadığı aşikardır. Kapalı kaynaklarda bu bilinemez. (İşletim sistemlerinden Linux, Photoshop görevi gören Gimp)

2) Bilgiyi semantik olarak tasnif etmek.

Semantik, görünürdeki bilginin altındaki anlamdır. “Kullandığımız şeyin bağlamı nedir?” sorusunun cevabını arar ve ona göre içerik üretir.

3) Kişinin mahremiyetine saygı duymak.

4) Güvenli bir altyapı kurmak.

5) İletişimi doğrulanabilir yöntemlerle gerçekleştirmek.

Bu şekilde internette veri monarşisine son verilip veri demokrasisi sağlanabilir.

Kimler Yatırım Yapıyor?

Facebook, VR teknolojisi konusunda büyük çalışmalar yapan Oculus’u satın alarak en büyük atılımı yapmıştır. 28 Ekim 2021 tarihinde, elinde bulundurduğu milyonlarca veriyle dünyanın ilk yapay zeka temelli dünyasının temellerini atmıştır.

Microsoft kayda değer yatırımlar yapmaya ve özellikle yazılım konusunda sistemlerini geleceğe entegre etmeye başlamıştır.

Roblox, çevrimiçi oyun platformu ve oyun yaratma sistemlerini metaverse evrenlerine uyarlama çalışmalarını hızlandırmıştır.

Sanal evrene ilk giriş yapan şehir Seul’de, Kore teknolojisinin tüm imkanları kullanılarak maksimum verim politikası oluşturulmuştur.

“Hayalinizi metaverse’e çeviriyoruz” sloganıyla Türkiye’de bu alanda çalışma başlatan ilk firmalarından Real Works, özellikle kurumunuzu ve ofis ortamınızı metaverse evrenine taşıma konusunda hizmet vermektedir. 

Metaverse İlgili Kimler Neler Diyor?

Gelişen ve yenilenen dünyamızda bir çığır açacağı düşünülen metaverse ile ilgili doğal olarak yazılımcılardan influencerlara, avukatlardan siyasi isimlere kadar birçok kişi de görüş bildiriyor. Peki bu yenilikle ilgili kimler neler diyor?

Facebook Kurucusu Mark Zuckerberg:

Gelecekte, işe gidip gelmeden ofise, arkadaşlarınızla bir konsere veya ebeveyninizin oturma odasına anında bir hologram olarak ışınlanabileceksiniz. Potansiyel hedef kitle olmamasına rağmen çeşitli sosyal engeli olan insanlar için bir fırsat olabilir.

Bilişim Hukuku Uzmanı Avukat Murat Keçeciler:

Kuralsız bir dönem yaşanıyor. Dünya haritası parsel parsel satılıyor. Bu satışlarda işin en kritik yönü, aynı arsanın birden fazla platformda satışa sunulması. Siz o noktayı satın aldığınızda diğer platformda o nokta başka birisi tarafından satın alınmış olabilir. Bunun önüne geçmeniz mümkün değil. Bunların her biri ayrı ayrı evrenler. Birinci evrende bir gayrimenkulün sahibi olmanız ikinci evrende de o gayrimenkulün sahibi olmanızı gerektirecek bir durum değil.

Uluslararası Sosyal Medya Derneği Başkanı Said Ercan:

Metaversede artık ikinci, hatta üçüncü el arsa satışlarının konuşulur hale geldi. Sadece İstanbul'da 20 binden fazla arsa sanal ortamdan satıldı. Türkiye'nin her yerinden arsa satışı var. Mesela orada Kültür ve Turizm Bakanlığı tarihi yerleri almalı mı ya da belediyeler kültür sanat yerlerini, tarihi eserleri almalı mı? Örneğin bir ibadethane, metaverse evreninde pekala bir bar, eğlence merkezi olabilir mi? Bunun gibi birçok soru akla geliyor.

İnternetin ilk dönemlerinde domain adı alınırken o adlar başkaları tarafından alındı, sonra tekrar satılmaya çalışıldı. Bir karmaşa olmuştu o süreçte. Metaversede de böyle bir şey olacak. Yeni nesil hayatlarını orada kazanacak, sanal evrende var olacak. Dünya sıfırlanıp yeni bir evren kurulurken orada olup olmama kararı bu. Kamu kurumları nasıl bir karar verecek bir an önce buradaki tavır belli olmalı.

Bizler siber vatana inanıyoruz. Siber vatanda da bir sanal evren kuruluyorsa bu bizim çocuklarımızı hedefliyorsa bizim orada güvenli bir şekilde olmamız lazım. Kesinlikle geç kalınmamalı. Hangi kurum ilgilenecekse yerel yönetimler, devlet... Metaverse önce halka anlatılmalı. İnternetten patır patır yerler alınıyor. 'Çanakkale geçilmez' diyorsun, geldi bir Anzak orada yer aldı, yarın bunların sonuçları ne olacak?

Böyle bir şey mümkün mü ya da hiç takmayalım mı ilgili kurumlar vatandaşı bilgilendirmeli. Bir yandan da cari açığımız artıyor. Bizim paramız bir yerlere akıyor. Ciddi paralar bunlar. Neredeyse gerçek hayattaki arsa fiyatlarına ulaştı sanaldaki arsa fiyatları. Böyle giderse de ciddi sıkıntı olacak.

Avrasya Blockchain ve Dijital Para Araştırmaları Derneği Başkanı Kadir Kurtuluş:

İstanbul arsası denilen şey sadece dijital bir resmin JPEG formatındaki NFT'si. Her metaverse ortamı, ‘burası merkez olacak’ iddiasıyla müşteri çekmeye çalışıyor. Bunu da alıcıları yanıltabilir. Aynı harita birden fazla platform tarafından satışa sunuluyor. Meta evrene para yatıracaklar kaynaklarını sepet yapsınlar. Yüzde 10-15'ten fazlasını ya da borç alarak kesinlikle bu işlere girmesinler. Böyle bir şeyi de iyi araştırsınlar. Kendilerini yormayacak kadar yatırım yapabilirler. Ama kredi çekip kripto paraya girmek, bugünden yarına değerlenecek deyip metaverseden yer almak, bunlar hızlı gerçekleşecek şeyler değil. Bu başka bir uzmanlık alanı.

Bu konuları biliyorsanız bu işleri yapabilirsiniz, bilmiyorsanız uzak durun. Sanal arsaların gerçek dünyada karşılığı yok. Bunun gerçekten fiziki arsa ile ilişkisi olmadığını söylüyorlar ama 'aldatıcı bir faaliyet' olarak davalar bile açılabilir bu şirketlere karşı. Metaversede satın alınan arsaların gerçek sahiplerinin, ‘bu bir dolandırıcılık faaliyetidir’ diyerek dava açma hakkı doğabilir. Arsa alan kişinin 'bunu metaverseden aldım bu arsa benimdir.' demediği sürece bir zararı yok ama arsanın gerçek sahipleri suç duyurusunda bulunabilir.

Tuzla Belediye Başkanı Dr. Şadi Yazıcı:

Ben korkmuyorum. 2 boyutlu bir platformu 3 boyutlu görmemizi sağlayacak bir gelişme. Farklı bir deneyim olacak. Ready Player One tarzı bir gelişmeden çok uzağız zaten. Tarihteki tüm buluşlar iyi ve kötü amaçlı kullanılmıştır. Önemli olan ona karşı tedbir almaktır. (Bkz. Meta Gelecekten Korkmalı Mıyız?)

Youtuber Mesut Çevik:

Metaverse, öngörülerini şimdiden gerçekleştirmiş gibi satıyor ama şu ana dek yapabildikleri zaten hali hazırda yapılan şeyler. Örneğin NFT tabanlı bir oyun olan SECOND LİFE’da bir ev ya da ticarethane satın alıp, ürettiğiniz nesneleri oyun içinde satabiliyorsunuz.