Muz Hakkında Bir Yazı

7.11.2019 / Genel

Dünya genelinde en sevilen meyvelerden biri olan muzun, etimolojik kökeni, yurdu-yöresi ve faydaları hakkında az bilinen gerçekler.

Eskilerden beri, özellikle ülkemizde oldukça lüks olan ve kalitelisinin az bulunduğu muz, gerek lezzeti gerekse kolaylıkla yenilebilir olması sebebiyle pek çok kişinin gözde meyvesi konumunda. Sadece meyve olarak popüler değil; aynı zamanda çeşitli pastalarda, sütlü tatlılarda ve bisküvilerde de malzeme olarak kullanılması, tüketicinin tercihlerini oldukça etkiliyor.

Peki ya ismi nereden geliyor?

Belki de çoğunuzun sorduğu bir sorudur bu: “Pek çok dilde kullanımı banana ya da türevleri olarak telaffuz ediliyorken bizde neden muz deniyor?” Bunun gerçekdışı komik bir hikayesi de var tabi orijinal hikayeyle de uyumlu aslında.

Vakti zamanında Arap yarımadasında yaşayan Mûz adında bir şeyh varmış. Bu şeyh, ilim konusunda kendisine zenginlik katmak adına, Anadolu’nun o zamanki meşhur alimleri ile görüşmek üzere yola çıkmış. Yanında da, hem yolluk hem de ikram olsun diye o beldeden bir meyve taşıyormuş. Anadolu ahalisi de, bu ziyaret sebebiyle tatma imkanı bulduğu bu meyveye Şeyh Mûz’un adını vermişler.

Tabi hikayenin aslı şu ki, Şeyh Mûz dediğimiz kişi Evliya Çelebi ve bu ismi getirme şekli de seyahati sırasında aldığı notlarla oluşturduğu Seyahatname’si. “ve mevz/muz ağacları ve cümmeyz ağacları ve şeker kamışları” şeklinde geçen notta Arapça kullanımı mevz, Farsça kullanımı mûz olan kelime, sıcak iklime özgü bir meyve anlamı taşımakta. Yine Ahmed-i Daî’nin Çengname’sinde de “Cümmeyz [bir tür incir] ü mawz/muz u hem badam u gül-nar” şeklinde karşımıza çıkıyor. Kelimenin kökeni Orta Farsça’da “môz”, Sanskritçe’de “moça” kelimesinden gelmektedir.

İşte bu yüzden bizde bu meyveye muz deniyor.

Anavatanı neresi?

Güneydoğu Asya dediğimiz, yani Asya kıtasıyla Okyanusya arasında bulunan tropikal bölgede yer alan Brunei, Doğu Timor, Endonezya, Filipinler, Kamboçya, Laos, Malezya, Myanmar, Singapur, Tayland ve Vietnam gibi ülkeler, bu lezzetli meyvenin anavatanını oluşturuyor.

Sarı, yeşil ve kırmızı kabuklu olarak bulunabilen muz, ülkemizde de Bozyazı ile Anamur arasında yetiştiriliyor.

Faydaları nelerdir?

Fazlasıyla besleyici bir besin kaynağı olan muz, bünyesinde birçok vitamin, protein, mineral ve aminoasiti içerir. Kemik gelişimini sağlar, sinir zafiyeti önler. Bağırsak rahatsızlıklarında faydalı olmakla birlikte, kabızlığı bulunanlara önerilmez. Sodyum ve potasyum içeriği zengin olduğundan kalp kaslarını geliştirir. Yine aynı orandaki iyot sayesinde de tiroid bezinin dengeli çalışmasına yardım eder.

Muz Cumhuriyeti diye bir şey var, o ne ola ki?

“Muz cumhuriyeti”, yabancı şirketlerin veya endüstrilerin ekonomik kontrolü altındaki ülkeler için kullanılan aşağılayıcı bir terimdir.

1800’lü yıllarda, tropikal coğrafi koşullardan dolayı toprakları meyve üretimine daha uygun olan Orta Amerika ülkelerinin, bu geniş ticari hacmi kontrol etmesine rağmen, ekonomik ve politik açıdan farklı Amerikan şirketleri tarafından kontrol ediliyor olmasından kaynaklı ortaya atılmıştır. Günümüzde bu ifade, ekonomik olarak yabancı sermayeli şirketlere bağımlı olan bütün ülkeleri tanımlamak için kullanılmaktadır.