Öğrenilmiş Çaresizlik Sendromu

28.11.2021 / Genel

Kişinin göstermiş olduğu tepkilerin sonuca ulaşmaması durumunda, sonucun değişmeyeceğine inanması ile gelen bir ruh hâli durumudur.

Öğrenilmiş çaresizlik sendromu, halk arasında “kazanılmış başarısızlık sendromu” olarak da bilinmektedir.

Öğrenilmiş çaresizlik sendromu, insanlarda zamanla oluşan başarısızlıklar karşısında kişinin bir şeyleri başarma isteğini günden güne kaybetmesi sonucunda, belli bir konuda veya genel olarak başarısız olacağına dair bir inanç geliştirmesi ile kendini gösterir.

Teorinin Ortaya Çıkışı

Öğrenilmiş çaresizlik sendromu kavramını ilk olarak Martin E. P. Seligman, 1960'lı yıllarda öğrenme ve korku arasındaki ilişkiyi incelerken Ivan Pavlov’un klasik koşullanma deneyinden yola çıkarak inceleyip ortaya koymaya başlamıştır.

Martin Seligman'ın deneyleri ve öğrenilmiş çaresizlik teorisi, 1967 yılında Pennsylvania Üniversitesi'nde depresyona olan ilgisi ile birlikte ve bunun bir alt kolu olarak incelenmeye başlandı. Seligman ve meslektaşları, ilk deneylerde köpekleri kullandılar. İlk fazda hoş olmayan bir durumdan kaçma seçeneği verilmeyen köpeklerin çaresizliğe şartlandıklarını, deneyin ikinci fazında hoş olmayan bir durumdan kaçma seçeneği verildiğinde de bu fırsatları kullanmadıklarını gördüler. Köpeklerde keşfettikleri öğrenilmiş çaresizlik sendromunu daha sonra kediler, fareler ve balıklar üzerinde de denediler ve aynı sonuca ulaştılar.

İnsanların bilişsel yeteneklerinin ve olayları yorumlama yeteneklerinin farklı olmaları nedeniyle hayvanlarla aynı koşullandırmalara tabi olmayacakları düşüncesiyle benzer bir çalışma da insanlar üzerinde gerçekleştirildi. İlk olarak Japon asıllı Amerikalı bilim adamı Donald Hiroto insanlarda da benzer koşullar altında deneyler yaptı ve yine benzer sonuçlara ulaşarak insanlarda da öğrenilmiş çaresizlik sendromu olabileceğini kanıtladı.

Öğretilmiş Çaresizlik Sendromu Belirtileri

• Genellikle depresyona girmiş kişilerde görünmektedir. En çok verilen örnek ise; öğrencilerin “ne kadar ders çalışırsam çalışayım düşük not alacağım” söylemidir.
• Öğrenilmiş çaresizlik sendromu yaşayan bir kimsede çaresizlik vardır. Bu kişi cezalardan da kaçmamaktadır.
• Kişi yaşamaya karşı hevesini kaybetmeye başlar. Sadece mecburi olduğu işleri yapar.
• Düşünme ve algısında zayıflama olur.
• Kişide özgüven eksikliği vardır.
• Fizyolojik veya psikolojik olarak acıyı kabullenmeye başlarlar.

Öğretilmiş Çaresizlik Sendromu Çözüm Yolları

• Kişiler kendilerini eleştirirken objektif olmalı ve duygusal bakış açılarından uzak durmalı. Kişiler kendilerinde gördükleri eksiklikleri fark edip mantıksal yollardan ilerleyerek bu eksiklikleri gidermeli.
• Asla karşınızdaki bir kişiye “yine yapamadın..” gibi söylemlerde bulunmayın.
• Herkesin yapabileceği ya da başarabileceği işler bellidir. Kimseye bu işlerin haricinde farklı işler yüklemeyin.
• Başarılı olanları taktir etmekten geri kalmayın.