Osmanlı'da Değişen Para Politikası

16.02.2022 / Tarih / Eğitim

27 Temmuz 1302 tarihinde “Osman Gazi” tarafından Yalova’da kurulan Osmanlı Devleti’nin ilk madeni parasına “sikke” adı verildi.

Osman Gazi’nin ölümünün ardından başa geçen oğlu Orhan Gazi, 1327 yılında gümüş sikkeler bastı ve adına da akçe dedi. Orhan Gazi’nin ölümü ile padişah olan I. Murad döneminde de mangır ya da pul olarak adlandırılan bakır sikkeler basıldı.

7. Osmanlı Padişahı olan II. Mehmet (Fatih Sultan Mehmet) İstanbul’u fethettikten sonra 1478 yılında ilk altın sikkeyi bastırdı ve adını da sultani olarak belirledi.

Osmanlı Devleti’nde para ve vergi sisteminin temelinde akçe yer alıyordu. Kamu arazilerine miri, bu mirilerin geçimlerini sağlamak için tahsis edilen asker ve memura dirlik adı verildi. Yıllık bazda tarımsal geliri 20 bin akçeden az olan dirliklere tımar, 20 bin ile 100 bin akçe arasında olan dirliklere zeamet,100 bin akçeden fazla olan dirliklere de has adı verilirdi.

10. Osmanlı Padişahı olan I. Süleyman (Kanuni Sultan Süleyman) dönemine kadar her padişah eski gümüş sikkeleri yasaklayıp yerine kendi gümüş sikkelerini bastırırdı. Bu olaya Osmanlı’da “Tecdid-i Sikke Siyaseti” adı verildi.

Her padişah önceki gümüş sikkeleri yasaklayıp yeni gümüş sikkeleri basarken ya içerisindeki gümüş oranını azaltıp bakır oranını arttırırdı ya da hacimlerini küçülterek daha az malzeme kullanırdı. Bu duruma da paranın tağşiş edilmesi denmektedir. Parayı tağşiş eden padişahlar da paranın senyoraj gelirini arttırarak ek gelir elde etmiş oluyordu.

Osmanlı Devleti, borçlarını kapatmak için ek gelir arayışına her girdiğinde ilk olarak bu senyoraj gelirinden faydalandı. Bu olay da “Tashih-i Sikke Siyaseti” olarak tarih sayfalarında yer aldı. Bu yöntem Osmanlı Devleti’nin parasının diğer ülke paraları karşısında sürekli değer kaybetmesine sebep oldu. Sürekli tashih edilen paralar sonucunda hem devalüasyon hem de enflasyon aynı anda görüldü.

Osmanlı Devleti’nde akçelerin 1469 yılında 0.86 gram olan saf gümüş oranı 1489 yılında 0.68’e düştü. 1596 yılında 0.23 olan gümüş oranı sonucunda paranın değeri %44 azalmış oldu. III. Murat döneminde yapılan bu tashih, Osmanlı’da ki ilk büyük devalüasyon ve enflasyon olarak kayıtlara geçti.