Sabiha Gökçen Kimdir?

08.06.2022 / Biyografi / Tarih

Atatürk'ün manevi kızı olan Sabiha Gökçen, Türkiye'nin ve Dünya’nın ilk kadın savaş pilotudur. Gelin Gökçen’in hayatını beraber inceleyelim.

Türkiye Cumhuriyeti'nin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk'ün ileri görüşlülüğü ve kadınlara verdiği önemle yurt dışına gönderilerek pilotluk eğitimi alan Sabiha Gökçen, Türkiye'nin yanı sıra dünyanın da ilk kadın savaş pilotu olma başarısı gösterdi.

Sabiha Gökçen tarihteki ilk Türk kadın savaş pilotudur. 1936 yılında yaptığı pilotlukla her ne kadar dünyanın ilk kadın savaş pilotu dalında Guinness dünya rekoru kendisine ait görünse de Sabiha Gökçen’den önce savaş pilotluğu yapan kadınlar mevcuttur.

Eugenie Mikhailovna Shakhovskaya, Lyubov A. Golanchikova, Helen P. Samsonova, Nadeshda Degtereva, Sophie A. Dolgorukaya ve Marie Marvingt gibi isimler I. Dünya Savaşı'nda savaş pilotu olarak göre almaları nedeniyle bu unvanı Sabiha Gökçen’in elinden almaktadırlar. 1913 doğumlu Sabiha Gökçen daha 2 yaşındayken, yani 1915 yılında bu isimler savaş pilotluğu yapmışlar.

Mevcut bilgiler ışığında tarihteki ilk kadın savaş pilotu olarak Prenses Yevgenya Şahovskaya nitelenmektedir. I. Dünya Savaşı’na katılan Prenses Şahovskaya, I. Dünya Savaşı’nda Rus ordusunda bombardıman ve keşif uçuşları yapmıştır.

Yukarıda ismi sayılan diğer kadın pilotlara gelecek olursak Helen P. Samsonova Rus ordusunda keşif pilotluğu, Prenses Sophie A. Dolgorukaya, Nadeshda Degtiareva, Lyubov A. Golanchikova test pilotluğu yapmıştır. Nadeshda Degtarieva ise 1915’te Galiçya’da keşif uçuşu yaparken yaralanıp ilk savaş gazisi kadın pilot unvanını kazanmıştır.

Havacılık alanında kadınlar adına birçok ilke imza atan Maria Marvingt’in ise Fransa ordusunda 1915 yılında savaş uçağıyla Alman hedeflerine bombalı saldırı düzenlediği ve kendisine Savaş Haçı (Croix de Guerre) madalyası sunulduğu bilinmektedir (Eileen F. Lebow (2002). Before Amelia: Women Pilots in the Early Days of Aviation. Potomac Books).

1917 Ekim Devrimi’nden sonra 1918-1922 yılları arasında Bolşeviklerle muhalifler arasında yaşanan Rus İç Savaşı esnasında Kızıl Ordu’nun kadın pilotlar istihdam ettiği aktarılmaktadır.

Sabiha Gökçen Nasıl Dünyanın İlk Kadın Savaş Pilotu Oldu?

1937 yılında Tunceli’de çıkan ayaklanmayı bastırmak için başlatılan Dersim Harekâtı’nın hava saldırısı safhasında yer alarak “dünyanın ilk kadın savaş pilotu” oldu. Bu harekâtta gösterdiği üstün başarı sebebi ile, Cumhurbaşkanı, Başbakan ve Genel Kurmay Başkanı’nın da katıldığı bir törenle kendisine “Türk Hava Kurumu Murassa (İftihar) Madalyası” verildi.

Sabiha Gökçen, Türk Hava Kuvvetleri’nin ilk kadın pilotu ve dünyanın ilk kadın savaş pilotudur. Mustafa Kemal Atatürk’ün sekiz manevî çocuğundan biri olan Sabiha Gökçen kimdir? Nasıl pilot olmuştur?

Bursa Vilayet Başkatibi olan Hafız Mustafa İzzet Bey ile Hayriye Hanım’ın kızları olan Sabiha, 22 Mart 1913’te Bursa’da dünyaya geldi. Annesini ve babasını küçük yaşında kaybeden Sabiha ağabeyi Neşet tarafından büyütülmüştür.

Sabiha Gökçen’in Hayatı Mustafa Kemal Atatürk ile Tanıştıktan Sonra Nasıl Değişti?

Sabiha Gökçen’in hayatı henüz 12 yaşındayken Mustafa Kemal Atatürk’ün Bursa’ya ziyaretiyle 180 derece değişti. Atatürk’ün Bursa’ya ziyareti sırasında kaldığı Hünkar Köşkü Sabiha’nın evine yakın bir yerdeydi. Sabiha ne yapıp ne edip Atatürk’le görüşmek ve eğitim almak istiyordu. En sonunda Atatürk’e ulaşmış ve ona eğitim almak istediğini belirtmiştir. Mustafa Kemal Atatürk Sabiha’yı dinledi ve kendisinin manevî evladı olmasını teklif etti. Ağabeyinden de izin alan Atatürk artık Sabiha’nın manevi babası oldu. Ardından Sabiha’yı Ankara’ya götürdü. Sabiha ilk önce Çankaya İlkokulu’nda öğrenim gördü. Adından Arnavutköy Amerikan Kız Koleji ve Üsküdar Amerikan Lisesi’nde eğitim gördü. Rahatsızlığından ötürü eğitimini bir süre yarıda kesip Heybeliada ve Viyana’da tedavi gördü.1934 yılında Soyadı Kanunu’nun çıkmasıyla birlikte o zamanlar havacılığa ilgisi olmamasına rağmen Atatürk tarafından Sabiha Gökçen’e ”Gökçen” soyadı verilmiştir. Ona neden “Gökçen” soyadının verildiği hakkında net bir bilgi bulunmamaktadır.

Sabiha Gökçen’in Havacılıkla Tanışması

Sabiha Gökçen, 1935’te Türkkuşu’nun açılış töreninde yapılan planör gösterilerinden etkilenerek havacılığa ilgi duydu. Atatürk’ün destek vermesi üzerine 1935 yılında Türk Hava Kurumu’nun Türk Kuşu Sivil Havacılık Okulu’na girdi. Ankara’da yüksek planörcülük brövelerini aldı. Gökçen, yedi erkek öğrenciyle birlikte Kırım Rusya’ya gönderilerek altı aylık yüksek planörcülük eğitimini tamamladı. Moskova’ya motorlu uçak okuluna gitmeyi planlıyordu. Manevi kız kardeşi Zehra’nın ölüm haberini alınca bu düşünceden vazgeçerek ülkesine geri döndü. Bir süre hayata küsen Sabiha, Atatürk’ün ısrarlarıyla yeniden çalışmalara başladı. Eskişehir Havacılık Okulu’nda Savmi Uçan ve Muhittin Bey’den özel uçuş eğitimi aldı.1936’da ilk defa motorlu uçak ile uçmaya başladı.

Gökçen’in, uçuş eğitiminde gösterdiği başarılardan dolayı Atatürk kendisine şu sözleri söyledi:

Beni çok mutlu ettin. Şimdi artık senin için planladığım şeyi açıklayabilirim… Belki de dünyada ilk askerî kadın pilot olacaksın. Bir Türk kızının dünyadaki ilk askerî kadın pilot olması ne iftihar edici bir olaydır, tahmin edersin değil mi? Şimdi derhal harekete geçerek seni Eskişehir’deki Tayyare Mektebi’ne göndereceğim. Orada özel bir eğitim göreceksin.

O yıllarda kızlar askerî okullara alınmadığı için özel bir üniforma giydirilerek Eskişehir Uçuş Okulu’nda, on bir ay boyunca özel eğitim aldı ve bu eğitim sırasında kendisine ilkokul öğretmeni Nüveyre Uyguç eşlik etti. Sabiha Gökçen, Eskişehir’deki 1. Hava Alayı’nda altı ay görev yaptı ve görev süresince Trakya ve Ege manevralarına katıldı.

Atatürk’ün Ölümünden Sonraki Yaşamı

Sabiha Gökçen’in manevi babası Atatürk öldükten sonra hayatında bir takım değişiklikler gerçekleşti. Kadınların orduda görev yapmasına ilişkin yasa çıkmadığı için ordudan ayrıldı. Türkkuşu Uçuş Okulu’na başöğretmen olarak tayin edildi. 1955’e kadar bu görevini başarıyla sürdürdü. Türk Hava Kurumu Genel Yönetim Kurulu üyesi oldu.

1996’da havacılık kariyerinin en büyük ödülünü almıştır. Amerikan Hava Kurmay Koleji’nin mezuniyet töreni için düzenlenen Kartallar Toplantısı’nın onur konuğu olarak katıldı. Maxwell Hava Üssü’ndeki törende “dünya tarihine adını yazdıran 20 havacıdan biri” seçildi. Bu ödüle layık görülen ilk ve tek kadın havacı oldu.

Sabiha Gökçen uçuş kariyeri boyunca 8.000 saat civarı uçuş gerçekleştirmiştir. Adı, İstanbul’un 2. havalimanı olan Sabiha Gökçen Havalimanı‘na verilmiştir.

Sabiha Gökçen, 22 Mart 2001 tarihinde Gülhane Askeri Tıp Akademisi’nde 88 yaşında kalp yetmezliği sebebiyle hayatını kaybetmiştir.

Türk Havacılık Tarihi’nin en önemli isimlerinden biri olan Sabiha Gökçen’i Kabafii ailesi olarak minnetle anıyoruz…