Saltanat Arabaları

30.08.2022 / Tarih / Kültür / Sanat

İlk Osmanlı padişahları, harp meydanlarında at oynatmayı severlerdi. Araba ile gezmek daha çok saray kadınlarına ve sultanlara özeldi.

Bazı padişahlar ise şehir içinde arabaya binmeyi yalnız kendilerine ve saraylılara mahsus bir imtiyaz haline getirmişlerdi. Bu sebeple arabaların ehemmiyeti artmış ve saraya mahsus bir ihtişam vasıtası olarak yıllarca İstanbul halkının gözlerini kamaştırmıştır.

Saltanat arabalarının en süslü ve muhteşem olanları Üçüncü Sultan Ahmet zamanında ortaya çıkmıştır. Dış görünüşleri son derece güzel nakışlarla ve sanatkarane oymalarla süslenen arabaların iç kısmı da rengarenk atlas kumaşlarla döşenir, yumuşacık kuştüyü döşemeler konurdu. Bu sanatkarane oymalar aynı zamanda kafes vazifesi de görür, hariçten bakanlar içeride bulunan sultanların yüzünü seçemezlerdi.

Dört ya da altı iri at tarafından çekilen bu arabalardan en güzellerinden biri Fatma Sultanın düğünü için yapılan saltanat arabası idi. Bu araba İstanbul’da Türk işçileri tarafından incelikle işlenmiş, demir aksamı, tekerlekleri ve kasnakları Paris’ten getirtilmişti.

Özenle yapılan arabanın sarsmaması ve bozuk yollarda bile içindekilerin rahatsız olmaması için amortisör sistemi oluşturulmuştu. Damat İbrahim Paşa ile evlenen Fatma Sultanın düğününde kullanıldığı rivayet edilen bu araba, şu anda Topkapı Sarayı Müzesi’nde korunmaktadır.

İstanbul’da saltanat arabalarının en göz kamaştırdığı devir, Lale Devri’dir. Genelde dört at kullanılan muhteşem saray arabaları, Sadabat ile Topkapı Sarayı arasında sık sık gidip gelirlerdi. O devirde İstanbul halkının dilinden düşmeyen bu arabalardan biri de “Aynalı Araba” diye şöhret bulan, yanları ve tavanı tamamen kalın camlardan vücuda getirilmiş bir saltanat arabasıydı.

Bu arabanın dış kısmı sedef işlemelerle kaplanmıştı. Güneşin ışıkları bu sedeflere ve parlak camlara çarptıkça etrafta akisler yapar ve pırıl pırıl parlardı. Bu ışıltılı arabanın içinde bulunan sultanların elbise ve mücevherleri de ayrıca göz kamaştırırdı.

Saltanat arabalarının atları en heybetli ve cins atlardan seçilirdi. Koşumları ve başlıkları göz kamaştırırdı. Bilhassa arabacıların parlak sırmalı ve kırmızı çuhadan elbiseleri görülmeye değerdi.

Saltanat arabaları içinde Sultan Abdülaziz’e ait olanların da ayrı bir yeri vardır. Sultan Abdülaziz Paris seyahatinde bu arabalardan birini kullanmış ve gezisi esnasında Paris halkının ve Fransız hanımefendilerinin gözlerini kamaştırmıştı.

Bu araba için aynı zamanda, herhangi bir suikast ihtimaline karşı pencerelerine, istenildiği zaman taktırılabilen çelik zırh kapaklar yaptırılmıştı.

Sultan Abdülhamid’e ait olan saltanat arabaları da merak edilmeye ve görülmeye değerdir. Alman İmparatoru İkinci Vilhelm İstanbul’u ilk defa ziyaret ettiği zaman, Abdülhamit kendi armasını taşıyan arabalardan biriyle imparatoru Dolmabahçe rıhtımından almış ve Yıldız Sarayı’na kadar yanında götürmüştü. Bu araba, İstanbul’da bulunduğu süreç boyunca imparatora tahsis olunmuştu. Yine bu araba da günümüzde Topkapı Sarayı Müzesi Saltanat Arabaları Dairesi’nde korunmaktadır.

Abdülhamit’e suikast yapıldığı esnada içinde bulunduğu araba hususi fren teçhizatıyla donatılmıştır.

Saltanat arabaları içinde Pertevniyal Valide Sultana ait olan araba da son derece şık ve zariftir. Bu araba, Fransa’nın meşhur araba fabrikalarından “Binder Freres”te üretilmiştir. Oymaları fazlasıyla inceliklidir. İç döşemeleri ve perdeleri al atlastan yapılmıştır.

Topkapı Sarayı Müzesi Saltanat Arabaları Dairesi’nde şu anda halen korunan ve kimisinde restorasyon çalışmaları devam eden arabalardan en ilginci ise Keçecizade Fuat Paşa’ya ait olan arabadır. Arabanın içinde, paşanın o devrin üniformasıyla balmumundan bir heykeli mevcuttur. Heykel de Paris’te imal edilip getirtilmiştir.

Zamanında müzede gösterime açılan saltanat arabaları, mevcut durumda yeniden sergilenebilmek adına kendilerine tahsis edilecek yeni bir yer bekliyorlar.