Siyasi Partiler Nasıl Kurulur

18.09.2020 / Genel

Siyasi partiler en az 30 kişi ile kurulur. İzin almaksızın kurulduktan sonra İçişleri Bakanlığı’na kurulduklarına dair bildirim yaparlar.

En az 30 kişi ile kurulan siyasi partilerin meclis grupları en az 20 kişiden oluşur. Kurulumlarını tamamladıktan sonra İçişleri Bakanlığı’na bildirim yaparlar.

Siyasi partiler mecliste En az 20 kişinin bir araya gelmesi ile siyasi parti grubu oluşturulabilir. Oluşturulan bu grup, meclis başkanlığı için aday gösteremez.

Siyasi partilerin kurulumlarının tamamlanması için, aşağıda belirtilen belge ve bildirilerin beşer adet kopyası ile İçişleri Bakanlığı’na başvurmaları gerekiyor.

• Siyasi partinin adı, genel merkez adresi ile kurucuların (partiye üye olma yeterliğine sahip en az otuz Türk vatandaşı) adı, soyadı, doğum yeri ve tarihi, öğrenim durumları, meslek veya sanatlarıyla ikametgâhlarının belirtildiği, bütün kurucular tarafından imzalanmış bildiri formu
• Nüfus kayıt örnekleri
• Adli sicil belgeleri
• Kurucuların ayrı ayrı düzenledikleri siyasi parti kurucusu olabilme şartlarını taşıdıklarını belirten imzalı beyannameleri
• Kurucular tarafından imzalanmış parti tüzüğü ve programı

Kimler Siyasi Parti Üyesi Olamaz

• Hâkimler ve savcılar
• Sayıştay dâhil yüksek yargı organlarının mensupları
• TSK mensupları
• İşçi hariç kamu görevlileri
• Memurlar
• Yükseköğrenim öncesi öğrenciler

Yükseköğretim elemanlarının siyasi partilere üye olmaları sadece kanunla düzenlenebilir. Yükseköğretim öğrencilerinin siyasi partilere üye olabilmelerine ilişkin esaslar kanunla düzenlenir.

Siyasi Partilere Getirilen Yasaklar

Önceden izin almaksızın kurulan siyasi partiler, hiçbir şekilde ticari faaliyette bulunamazlar.

Yabancı devletlerden, uluslararası kuruluşlardan ve Türk uyruğunda olmayan gerçek veya tüzel kişilerden yardım alamazlar. Yardım aldıkları durumda temelli kapatılırlar. Temelli kapatılan bir siyasi parti, başka bir ad ile tekrar kurulamaz. Ancak, farklı tüzük ve farklı yöneticiler ile yeni isim altında kurulabilir.

Siyasi partiler yabancı ülkelerde temsilcili açabilirler. Günümüzde HDP, yabancı ülkelerde en fazla temsilciliği bulunan partidir.

Siyasi partiler, federal sistemin kurulmasını isteyemezler. Siyasi partilerin faaliyetleri Anayasa’da yer alan “demokrasi” ve “eşitlik” ilkesine uygun olmak zorundadır.

Bir siyasi partinin kapatılmasına söz veya eylemleriyle sebep olan kurucular dâhil tüm üyeler, 5 yıl süreyle başka bir partinin kurucusu, yöneticisi, üyesi ya da denetçisi olamazlar.

Siyasi partilerin mali denetimini Sayıştay’dan yardım alarak Anayasa Mahkemesi yapmaktadır. Yapılan genel seçimlerde oyların %3 ve fazlasını alan siyasi partiler, hazineden yardım alma hakkına sahip olur.

Siyasi Partilerin Kapatılması

Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı’nın açacağı dava üzerine Anayasa Mahkemesi’nce kesin olarak karara bağlanır.

Anayasa’nın 149. maddesinde 2010 yılında yapılan değişiklik ile toplantıya katılan üyelerin 2/3’ü onay vermesi durumunda siyasi partilere şu cezalar verilebilir;

• Anayasa değişikliğinde iptale
• Siyasi partilerin kapatılmasına
• Devlet yardımından yoksun bırakılmasına

Bir siyasi partinin tüzüğünde veya programında, Anayasa’nın 68. madde 4. fıkrası hükümlerine göre aykırılık bulunması halinde temelli kapatma kararı verilir.

Anayasa 68/4: Siyasi partilerin tüzük ve programları ile eylemleri, Devletin bağımsızlığına, ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğüne, insan haklarına, eşitlik ve hukuk devleti ilkelerine, millet egemenliğine, demokratik ve laik Cumhuriyet ilkelerine aykırı olamaz; sınıf veya zümre diktatörlüğünü veya herhangi bir tür diktatörlüğü savunmayı ve yerleştirmeyi amaçlayamaz; suç işlenmesini teşvik edemez.

Anayasa Mahkemesi, siyasi partilere temelli kapatma cezası yerine devlet yardımından kısmen veya tamamen mahrum bırakılması yönünde ceza da verebilir.