Stres Neden Oluşur ve Nasıl Yönetilir?

05.04.2023 / Sağlık / Genel

Stres, modern hayatın kaçınılmaz bir gerçeğidir ve uzun vadede vücudumuzda çeşitli olumsuz etkilere neden olabilir.

Stres, belirli talepler ve olaylarla başa çıkamamanın doğal bir tepkisidir, ancak devam eden stres, bir kişinin sağlığını ve esenliğini etkileyebilir. Stresi yönetmeye yönelik ipuçları arasında egzersiz, öncelikler belirleme ve başkalarıyla konuşma yer alır. Buna danışmanlık da dahildir.

Bu talepler işten, ilişkilerden, mali baskılardan ve diğer durumlardan gelebilir. Ancak bir kişinin esenliği için gerçek veya algılanan bir zorluk veya tehdit oluşturan her şey strese neden olabilir.

Stres bir motive edici olabilir ve hatta hayatta kalmak için gerekli olabilir. Vücudun savaş ya da kaç mekanizması, bir kişiye tehlikeye ne zaman ve nasıl tepki vereceğini söyler. Bununla birlikte, vücut çok kolay tetiklendiğinde veya aynı anda çok fazla stres etkeni olduğunda, kişinin zihinsel ve fiziksel sağlığına zarar verebilir ve zararlı hale gelebilir.

Stres Nedir?

Stres, vücudun avcılara ve tehlikelere karşı doğal savunmasıdır. Vücudun, sistemlerini tehlikeden kaçmaya veya tehlikeyle yüzleşmeye hazırlayan hormonlarla dolmasına neden olur. İnsanlar buna genellikle savaş ya da kaç mekanizması derler.

İnsanlar bir meydan okuma veya tehditle karşılaştıklarında, kısmen fiziksel bir tepki gösterirler. Vücut, insanların ya kalmalarına ve zorluklarla yüzleşmelerine ya da mümkün olan en kısa sürede güvenliğe ulaşmalarına yardımcı olan kaynakları harekete geçirir.

Vücut daha büyük miktarlarda kortizol, epinefrin ve norepinefrin kimyasalları üretir. Bunlar aşağıdaki fiziksel reaksiyonları tetikler:

• Artan kan basıncı
• Artan kas hazırlığı
• Terlemek
• Uyanıklık

Bu faktörlerin tümü, bir kişinin potansiyel olarak tehlikeli veya zorlu bir duruma yanıt verme yeteneğini geliştirir. Norepinefrin ve epinefrin ayrıca daha hızlı bir kalp atış hızına neden olur.

Bu reaksiyonu tetikleyen çevresel faktörlere stresörler denir. Örnekler arasında sesler, agresif davranışlar, hızla giden bir araba, filmlerdeki korkunç anlar ve hatta ilk buluşma yer alır. Stres duyguları, stresörlerin sayısıyla birlikte artma eğilimindedir.

Amerikan Psikoloji Derneği'nin (APA) 2018'deki yıllık stres araştırmasına göre, Amerika Birleşik Devletleri'ndeki ortalama stres seviyeleri 1'den 10'a kadar bir ölçekte 4,9'du. Anket, en yaygın stres faktörlerinin istihdam ve para olduğunu buldu.

Stresin Fiziksel Etkileri

Stres, sindirim ve bağışıklık sistemlerinin yerine getirdiği bazı normal vücut fonksiyonlarını yavaşlatır. Vücut daha sonra kaynaklarını nefes almaya, kan akışına, uyanıklığa ve kasları ani kullanıma hazırlamaya odaklayabilir.

Bir stres tepkisi sırasında vücut aşağıdaki şekillerde değişir:

• Kan basıncı ve nabız artışı
• Nefes alma hızlanır
• Sindirim sistemi yavaşlar
• Bağışıklık aktivitesi azalır
• Kaslar daha gergin hale gelir
• Artan uyanıklık durumu nedeniyle uyku hali azalır

Bir kişinin zor bir duruma nasıl tepki vereceği, stresin genel sağlık üzerindeki etkilerini belirleyecektir. Bazı insanlar, ciddi bir stres tepkisine yol açmadan, art arda veya aynı anda birkaç stresör deneyimleyebilir. Diğerleri, tek bir stres etkenine daha güçlü bir tepki verebilir.

Başa çıkmak için yeterli kaynağa sahip olmadığını düşünen bir kişi, muhtemelen sağlık sorunlarını tetikleyebilecek daha güçlü bir tepki verecektir. Stresörler bireyleri farklı şekillerde etkiler.

Bebek sahibi olmak, tatile gitmek, daha iyi bir eve taşınmak ve işte terfi almak gibi insanların genellikle olumlu bulduğu bazı deneyimler strese neden olabilir.

Bunun nedeni, tipik olarak önemli bir değişiklik, ekstra çaba, yeni sorumluluklar ve uyum sağlama ihtiyacı içermeleridir. Ayrıca genellikle bir kişinin bilinmeyene doğru adım atmasını gerektirirler.

Örneğin, bir kişi bir terfi sonrasında maaşının artmasını dört gözle bekleyebilir, ancak fazladan sorumlulukların üstesinden gelip gelemeyeceğini merak edebilir.

Zorluklara ısrarla olumsuz tepki vermek, sağlık ve mutluluk üzerinde olumsuz bir etkiye sahip olabilir.

Örneğin, çalışmaların 2018 yılında gözden geçirilmesi, işle ilgili stres ile koroner kalp hastalığı arasında ilişkiler buldu. Buna rağmen yazarlar, stresin koroner kalp hastalığına neden olduğu kesin mekanizmaları doğrulayamadı.

Diğer literatür, stresi sağlıkları üzerinde olumsuz bir etkiye sahip olarak algılayan kişilerin, olmayanlara göre koroner kalp hastalığı için daha yüksek risk altında olabileceğini göstermiştir.

Bununla birlikte, stresin etkilerine karşı daha uyanık olmak, bir kişinin onu daha etkili bir şekilde yönetmesine ve daha iyi başa çıkmasına yardımcı olabilir.

Stres Türleri

Ulusal Ruh Sağlığı Enstitüsü (NIMH) iki tür stres tanır: akut ve kronik. Bunlar farklı yönetim seviyeleri gerektirir.

Akut Stres

Bu stres türü kısa sürelidir ve genellikle daha yaygın olan stres türüdür. Akut stres genellikle insanlar yakın zamanda meydana gelen olayların baskısını düşündüklerinde veya yakın gelecekte yaklaşmakta olan zorluklarla karşı karşıya kaldıklarında gelişir.

Örneğin, bir kişi yakın tarihli bir tartışma veya yaklaşan bir teslim tarihi hakkında stresli hissedebilir. Bununla birlikte, bir kişi tartışmayı çözdüğünde veya son teslim tarihini karşıladığında stres azalacak veya yok olacaktır.

Akut stres etkenleri genellikle yenidir ve net ve acil bir çözüme sahip olma eğilimindedir. İnsanların karşılaştığı daha zor zorluklarda bile, bu durumdan kurtulmanın olası yolları vardır.

Akut stres, uzun süreli kronik stres kadar hasara neden olmaz. Kısa vadeli etkiler, gerilim baş ağrıları ve mide rahatsızlığının yanı sıra orta derecede sıkıntı içerir.

Ancak, uzun bir süre boyunca tekrarlanan akut stres vakaları kronikleşebilir ve zararlı olabilir.

Kronik Stres

Bu tür stres uzun bir süre içinde gelişir ve daha zararlıdır.

Devam eden yoksulluk, işlevsiz bir aile veya mutsuz bir evlilik, kronik strese neden olabilecek durumlara örnektir. Bir kişi stres faktörlerinden kaçınmanın bir yolunu göremediğinde ve çözüm aramayı bıraktığında ortaya çıkar. Yaşamın erken dönemlerinde yaşanan travmatik bir deneyim de kronik strese katkıda bulunabilir.

Kronik stres, vücudun aşağıdaki sistemlerde sorunlara katkıda bulunabilecek stres hormonu aktivitesinin normal düzeyine dönmesini zorlaştırır:

• Kardiyovasküler
• Solunum
• Uyumak
• Bağışık
• Üreme

Sürekli bir stres durumu, bir kişinin tip 2 diyabet, yüksek tansiyon ve kalp hastalığı riskini de artırabilir. Depresyon, anksiyete ve travma sonrası stres bozukluğu (TSSB) gibi diğer ruh sağlığı bozuklukları, stres kronikleştiğinde gelişebilir.

İnsanlar tedirgin ve umutsuz hissetmeye alışabileceğinden, kronik stres fark edilmeden devam edebilir. Bireyin kişiliğinin bir parçası haline gelebilir ve karşılaştıkları senaryolardan bağımsız olarak onları sürekli olarak stresin etkilerine eğilimli hale getirebilir.

Kronik stresi olan kişiler, intihara, şiddetli eylemlere, kalp krizine veya felce yol açabilecek nihai bir kriz geçirme riski altındadır.