Türk Folklor Tarihi

06.10.2020 / Kültür / Sanat / Eğitim

Ulusal oyunumuzu öğrenmek bir şeref, öğretmek ise kutsallık kazanmaktır. / Mustafa Kemal Atatürk

Dünya üzerinde her halkın kendine özgü kültür ürünleri vardır. Sözlü ve görsel kültür ürünleri folklorun oluşmasında etkilidir. Bunun yanı sıra folklor inançları, gelenek ve görenekleri, yemek kültürlerini, danslarını içeren ve halklar arasında bu kültürlerin birbiri ile etkileşimini, başka kültürlere sirayetini inceleyen bilim dalıdır.  

Halk edebiyatı adı verilen sözlü kültür ürünleri,  dil ve yaşayışın harmanlanmasıdır. Atasözleri, destanlar, türküler, halk şiirleri sözlü kültür ürünleri örnekleridir. Görsel kültür denildiğinde tabiat güzelliklerini resmetme, inançlar ve yaşayış tarzına göre oluşturulan mimari yapılar örnek verilebilir. Folklor kelimesi telaffuz edildiğinde halk dansları akla gelse de bütün bir halk kültür ögelerini kapsayan bir tanımdır. Halk dansları folklor biliminin sadece bir parçasıdır.

Batı ülkelerinde ihtilaller, reformist akımlar sonucu folklor kültürü doğmuştur. Amerika keşfi sonrasında, bu bölgeye gelen sanatçılar gördükleri inanç, gelenekleri öğrenirler, ayrıca kendi kültürlerini de merak ederek folklorlarını araştırmaya başlamışlardır.

Türkiye folklor tarihine bakıldığında batı ülkelerinden daha sonra tanımlamasının yapıldığı görülür.  “Halkiyat”  terimi 1913 yılında geleneklerin soylar arasında geçiş yaptığı yazılı kurallar içermeyen ilim olarak açıklanmıştır. Mehmet Fuat Köprülü ve Rıza Tevfik Bölükbaşı halk bilimine değinmiştir. Cumhuriyet döneminde ise Türk Halk Bilimlerine yönelik araştırmalar yapan “Türk Halk Bilgisi Derneği” kurulmuştur. Bu dernek 1966 yılında “Türk Folklor Araştırmaları Kurumu” adı altında çalışmalarını sürdürmüştür.

Halkevlerinin köy ve kasabalara düzenledikleri geziler sonucu orada ki gelenek, dans, yemek kültürleri gibi veriler toparlanarak yerel yayın ve kitaplarda yerini almış, seneler içerisinde kaybolup gitmekten kurtulmuştur.

Ankara Üniversitesi Dil Tarih Coğrafya Fakültesi’nde Halk Bilimi kürsüsü kurulmuştur. İstanbul Belediye Konservatuarı tarafından halk müziği derlemeleri yapılmış ve kitap olarak yayınlanmıştır. Kültür Bakanlığı Halk Kültürlerini Araştırma ve Geliştirme Müdürlüğü’nce folklor arşivi oluşturulmuş, ülkenin çeşitli yerlerinde folklor araştırmaları yapılmış, folklor konusunda teşvik amaçlı çalışmalar yapılmıştır.

Folklor bilimi kültür aktarımlarını, diğer toplum kültürleri ile karşılaştırma ve araştırmaların yapılmasını sağlar. Folklor bilimi toplumların kendi aralarında bir iletişim köprüsü kurmalarını sağlamıştır. Bu sebeple de folklor her zaman yaşatılan bir değer olarak geliştirilmelidir.