Türkiye'nin Coğrafi Konumu

21.03.2020 / Eğitim / Genel

Dünya üzerindeki herhangi bir yeri belirlemek için coğrafi konumdan yararlanılır. Coğrafi konum ise enlem ve boylam ile hesaplanır.

Türkiye Cumhuriyeti’nin topraklarının büyük bölümü Anadolu'da, küçük bir bölümü ise Balkan Yarımadası'nın güneydoğu uzantısı olan Trakya'da yer almaktadır. Coğrafi konumu ise 36 – 42 Kuzey paralelleri ile 26 – 45 Doğu meridyenleri arasında yer alır.

Türkiye’yi diğer ülkelerden ayıran özelliklerinin tümü göreceli yani özel konumu olarak adlandırılır. Bazı örnekleri şöyledir:

• Boğazları
• Sınır komşuları
• Denizleri
• Avrupa ile Asya kıtası arasında köprü olması
• Yer altı zenginlikleri

Türkiye’nin Ekvator’a olan mesafesi ile dünya üzerindeki konumu matematik yani mutlak konumunu göstermektedir. Bazı örnekleri şöyledir:

• 36 – 42 kuzey paralelleri ile 26 – 45 doğu meridyenleri arasında olması
• En Kuzey’de Sinop İnceburun’un olması
• Kuzey Yarım Küre’de yer alması

Türkiye’nin Coğrafi Bölgeleri

Türkiye 6-21 Haziran 1941 tarihinde yapılan Birinci Türk Coğrafya Kongresi'nde 7 ana coğrafi bölgeye ve 21 coğrafi bölüme ayrılmış, Türkiye'nin yedi coğrafi bölgesinden dördüne komşu olduğu denizin adı verilmiştir. Diğer üç bölge de Anadolu bütünü içindeki konumlarına göre adlandırılmışlardır. Oluşturulan coğrafi bölgelerin herhangi bir siyasi özelliği yoktur ve il sınırlarıyla da çakışmaz.

• Akdeniz Bölgesi: Adana Bölümü - Antalya Bölümü
• Doğu Anadolu Bölgesi: Yukarı Fırat Bölümü - Erzurum-Kars Bölümü - Yukarı Murat / Van Bölümü - Hakkâri Bölümü
• Ege Bölgesi: Ege Bölümü - İç Batı Anadolu Bölümü
• Güneydoğu Anadolu Bölgesi: Orta Fırat Bölümü - Dicle Bölümü
• İç Anadolu Bölgesi: Konya Bölümü - Yukarı Sakarya Bölümü - Orta Kızılırmak Bölümü - Yukarı Kızılırmak Bölümü
• Marmara Bölgesi: Yıldız Bölümü - Ergene Bölümü - Çatalca / Kocaeli Bölümü - Güney Marmara Bölümü
• Karadeniz Bölgesi: Batı Karadeniz Bölümü - Orta Karadeniz Bölümü - Doğu Karadeniz Bölümü

Coğrafi Bölgelerin Özellikleri

• Alanı en büyük bölge: Doğu Anadolu Bölgesi
• Alanı en küçük bölge: Güneydoğu Anadolu Bölgesi
• En yüksek bölge: Doğu Anadolu Bölgesi
• En alçak bölge: Marmara Bölgesi
• En uzun kıyılara sahip bölge: Ege Bölgesi
• En fazla yağış alan bölge: Karadeniz Bölgesi
• Yazın en sıcak bölge: Güneydoğu Anadolu Bölgesi
• Kışın en ılık bölge: Akdeniz Bölgesi
• En soğuk bölge: Doğu Anadolu Bölgesi
• Orman varlığı en zengin bölge: Karadeniz Bölgesi
• Orman varlığı en fakir bölge: Güneydoğu Anadolu Bölgesi
• Güneşlenme süresi en kısa bölge: Karadeniz Bölgesi
• Güneşlenme süresi en uzun bölge: Güneydoğu Anadolu Bölgesi
• Heyelanın en çok görüldüğü bölge: Karadeniz Bölgesi
• Volkanizmanın en etkin olduğu bölge: Doğu Anadolu Bölgesi
• Seracılığıın en fazla geliştiği bölge: Akdeniz Bölgesi
• Nüfusu en kalabalık bölge: Marmara Bölgesi
• Nüfusu en az olan bölge: Doğu Anadolu Bölgesi
• İklim çeşitliliği en fazla olan bölge: Marmara Bölgesi
• Enerji tüketimi en fazla olan bölge: Marmara Bölgesi
• Maden zenginlikleri en fazla olan bölge: Doğu Anadolu Bölgesi

Türkiye’nin Sınır Komşuları

Avrupa’da Bulgaristan ve Yunanistan ile sınır komşusu olan Türkiye, Asya’da Gürcistan, Ermenistan, Nahçıvan, Irak, İran ve Suriye ile sınır komşusudur.

Akarsular, ülkeler arasında doğal sınırları oluştururlar. Türkiye ile Yunanistan arasındaki doğal sınır ise Meriç Nehri’dir. Yunanistan’da bulunan Uzunköprü Sınır Kapısı’nda demir yolu bulunur. Diğer sınır kapısı ise İpsala’dır.

Bulgaristan ile Türkiye arasında demir yolu bulunan sınır kapısının adı ise Kapıkule’dir. Aziziye Sınır Kapısı da bölgedeki bir diğer önemli sınır kapılarındandır.

Gürcistan ile Türkiye arasında 2016 yılında Çaldır-Aktaş Sınır Kapısı aktif edildi. Ama en aktif sınır kapısı Sarp Sınır Kapısı’dır. Bir diğer sınır kapısı olan Canbaz Sınır Kapısı’da önemli bir özelliğe sahiptir. Canbaz Sınır Kapısı, kurulan demir yolu ile İpek Demir Yolu halini almıştır.

Türkiye’nin en kısa sınır kapısı ise Nahçivan ile olan sınır kapısıdır. 11 km uzunluğundaki sınır kapısı Iğdır’da bulunan Dilucu Sınır Kapısı’dır.

Türkiye, komşuları arasında en büyük yüz ölçümüne sahip olan İran ile üç önemli sınır kapısı inşa etmiştir. Kapıköy Sınır Kapısı’nda demir yolu bağlantısı mevcuttur. Gürbulak Sınır Kapısı ise kara yolu açısından en önemli sınır kapısıdır. Ayrıca İran ile yapılan Transit Ticaret, Trabzon Limanı’nı da geliştirdi.

Irak sınırında bulunan Habur Sınır Kapısı, Orta Doğu’ya açılan en işlek sınır kapısıdır. Türkiye’nin Kapıkule Sınır Kapısı’ndan sonraki en işlek sınır kapısı olarak da bilinir.

Türkiye’nin en uzun sınırı Suriye sınırıdır. Nusaybin ve Çobanbey Sınır Kapıları’nda demir yolu bulunur. Türkiye’nin en son açılan sınır kapısı da Suriye’dedir. Zeytin Dalı Harekâtı sonrasında aktif edilen sınır kapısının adı da Zeytin Dalı Sınır Kapısı’dır.

Türkiye ile Ermenistan arasında yaşanan siyasi çatışmalar sonucunda Ermenistan’a açılan tüm sınır kapıları kapatılmıştır.

Türkiye’nin Yeryüzü Şekilleri

• Dağlar: Ülkenin yarısından fazlası, yükseltisi 1.000 metreyi aşan yüksek alanlardan oluşur. Türkiye'nin ortalama yüksekliği 1132 metredir. Yaklaşık üçte biri orta yükseklikteki ovalar, yaylalar ve dağlar, yüzde 10'u da alçak alanlarla kaplıdır. En yüksek ve dağlık alanlar doğu kesimde yer alır. Kuzey kesimini Kuzey Anadolu Dağları, güney, doğu ve güneydoğu kesimlerini de Toroslar engebelendirir. Ülkenin en yüksek noktası, Ağrı Dağı'nın 5.137 metreye erişen doruğudur.
• Ovalar: Başlıca geniş ovaları Çukurova, Konya Ovası ve Harran Ovası’dır.
• Akarsular ve Göller: Kaynağı ve denize döküldüğü yer ülke sınırları içinde olan en uzun akarsu 1.355 kilometre uzunluğundaki Kızılırmak'tır. En büyük doğal göl, 3.713 km² alan kaplayan Van Gölü'dür. 817 km²'lik alana yayılan Atatürk Baraj Gölü ise ülkenin en büyük yapay gölüdür. Türkiye'nin en büyük adası olan Gökçeada'nın yüzölçümü 279 km²'dir.
• Depremler: Türkiye, Dünya'nın önemli deprem kuşaklarından biri olan Alp-Himalaya kuşağı üzerindedir. Kuzey Anadolu fayı boyunca 1939 yılından bu yana pek çok büyük ve yıkıcı deprem yaşanmıştır

Türkiye’nin İklimi

Türkiye’de 3 farklı iklim gözükmektedir.

• Akdeniz İklimi
• Karadeniz İklimi
• Karasal İklim

Genel olarak Ege Denizi ve Akdeniz kıyılarında Akdeniz İklimi’ne rastlanılmaktadır. Akdeniz iklimi’nde yazlar sıcak ve kurak geçerken kışlar ılık ve yağışlı olur. Bitki örtüsü ise Maki’dir.

Karadeniz kıyılarında ise ılıman okyanus iklimi olarak da adlandırılan Karadeniz İklimi’ne rastlanır. Bu bölgede her mevsim yağış yağabilir. Doğal bitki örtüsü ise Orman’dır.

İç Anadolu, Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde yani iç kesimlerde Karasal İklim görülür. Bu iklimde yıllık ve günlük sıcaklık farkları yüksektir. Yazlar sıcak ve kurak geçerken kışları kar yağışlı ve soğuk geçmektedir.

Ege Denizi ile Karadeniz'i birbirine bağlayan Marmara Denizi'nin kıyılarında geçiş iklimi görülmektedir. Marmara Denizi’nin güneyinde Akdeniz, kuzeyinde Karadeniz ve kuzeybatısında Karasal İklim görülür.

Türkiye’nin Saat Dilimi

Dünya üzerindeki boylamlar yerel saat farkını ortaya çıkartır. Her iki boylam arasındaki fark 4 dakikadır. Dünya’nın dönüşü Batı’dan Doğu’ya doğru olduğu için Doğu illerinde saat her zaman ileridir. Türkiye’de Doğu ve Batı arasındaki en uzun saat dilimi 76 dakikadır.

Türkiye, 3. saat dilimini yani Iğdır Boylamı saat dilimini kullanmaktadır.

Kaynak: Benim Hocam Yayınları