Türkiye'nin İlk Şeker Fabrikaları

04.01.2022 / Tarih / Genel

Türkiye, 1926 yılında “üç beyaz” olarak adlandırılan temel ihtiyaç maddelerini karşılamak için peş peşe iki tane şeker fabrikası kurdu.

Kırklareli’nin Alpullu ilçesinde kurulan ve 26 Kasım 1926 tarihinde açılan Alpullu Şeker Fabrikası ile 17 Aralık 1926 yılında açılan Uşak Şeker Fabrikası, Türkiye’nin kurulan ilk şeker fabrikalarıdır.

Uşak'ta 19 Nisan 1923 tarihinde 600.000 TL sermaye ile kurulan “Uşak Terakki Ziraat T.A.Ş.” 6 Kasım 1925 tarihinde ilk şeker fabrikasının temelini atmış ve fabrika 17 Aralık 1926 tarihinde işletmeye açılmıştır.

Uşak'ta şeker fabrikası kurma çalışmaları devam ederken yine aynı dönemlerde İstanbul'da da özel şahısların ve bazı milli bankaların iştiraki ile 14 Haziran 1925 tarihinde 500.000 TL sermayeli "İstanbul ve Trakya Şeker Fabrikaları T.A.Ş." kurulmuştur. 22 Aralık 1925 tarihinde Alpullu Şeker Fabrikası’nın temeli atılmış ve 26 Kasım 1926 tarihinde fabrika işletmeye açılarak ilk Türk şekerini üretmeye başlamıştır.

1933 yılına kadar Türkiye’nin şeker ihtiyacını bu iki fabrika karşılamıştır. Alpullu Şeker Fabrikası ile Uşak Şeker Fabrikası’ndan elde edilen tecrübe ile Türkiye’de şeker pancarı tarımı artmış ve yeni şeker fabrikaları kurma ihtiyacı doğmuştur.

Milli bankaların bir kısmı ortaklık kurmuş ve iki yeni şirket kurulması kararlaştırılmıştır. Bu bağlamda "Anadolu Şeker Fabrikaları T.A.Ş.", 5 Aralık 1933 tarihinde Eskişehir Şeker Fabrikası’nı işletmeye açmıştır. Hemen ardından "Turhal Şeker Fabrikası T.A.Ş." tarafından 19 Ekim 1934 tarihinde Turhal Şeker Fabrikası hizmete açılmıştır.

Tarımsal, teknik ve idari çalışmaların koordine edilmesi, sermaye kaynaklarının birleştirilmesi amacıyla ayrı şirketler halindeki dört şeker fabrikası, üç milli bankamızın eşit paylarla ortak oldukları tek bir şirket çatısı altında toplanmıştır. 22 milyon TL sermayeli Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş. olarak dört ayrı fabrika bu şirket tarafından satın alınmıştır.

Artan nüfus ile birlikte şeker ihtiyacı da artmış ve bu bağlamda 1951 yılında “Şeker Sanayii'nin Tevsi Programı” ile yeni şeker fabrikaları kurulması kararlaştırılmıştır. Ayrıca pancar ekiminin de artmasından dolayı kooperatif sistemi gelişmiştir.

1953 yılında Adapazarı, 1954 yılında Amasya, Konya ve Kütahya, 1955 yılında Burdur, Susurluk, Kayseri, 1956 yılında ise Erzincan, Erzurum, Elazığ ve Malatya Şeker Fabrikalarının açılmasıyla 1956 yılında fabrika sayısı 15’e ulaşmıştır.