Üç Ebeveynli Bebek

12.09.2022 / Bilim / Teknoloji / Genel

2016 yılında ilk kez üç ebeveynli çocuk dünyaya gelmişti. Çinli bilim insanları, üç ebeveynli embriyolar oluşturma tekniğini sınadı.

Erken evredeki insan embriyoları üzerinde tekniğin ne denli güvenli olduğuna dair ilk kapsamlı çalışmayı gerçekleştiren araştırmacılar, tekniğin embriyonun gelişimini etkilemediği sonucuna vardı.

Üç ebeveynli ilk bebek, 2016'da dünyaya gelmiş ve büyük tartışma koparmıştı. Meksika'da doğan oğlan çocuğu, annesi ve babasının DNA'sı dışında bir bağışçının genetik kodunu da taşıyordu.

O dönemde prosedürün etiği ve güvenliğine dair endişeler gündeme gelmişti.

Embriyo üretmek için üç kişiden genetik materyal alıp kullanma fikri, mitokondrileri (hücrelere enerji sağlayan organel) kusurlu olan annelerin bunları çocuklarına geçirmesini önlemek için ortaya atılmıştı.

Mitokondriler kendi DNA'larını içeriyor ve tüm çocukların mitokondrilerini annelerinden aldığı biliniyor.

Bilim insanları 1990'lardan beri üç kişinin DNA'sının kullanarak embriyo üretme çalışmaları yürütüyor ama mitokondri bağışı çok daha yeni bir yöntem.

Pekin'deki Çin PLA Genel Hastanesi'nde kadın doğum uzmanı Wei Shang, "Mitokondriyal replasman tedavisi adı verilen bu yöntem tartışmalı bir alan" diye konuştu.

Mitokondriyal replasman tedavisinin üç ana türü var. Bunlardan biri de 2016'da Meksikalı bebekte uygulanan ve iplik transferi (DNA ipliksi yapılardan oluşur) adı verilen yöntem.

Bu yöntemde mitokondrisinde sorun olan anne adayının yumurtasından alınan nükleer DNA, nükleer DNA'sı çıkarılmış sağlıklı mitokondriye sahip donörün yumurtasına aktarılıyor.

Yumurta daha sonra bir test tüpünde baba adayının spermiyle dölleniyor. Elde edilen embriyo, hem anne-baba hem de mitokondrisini bağışlayan donöre ait genler içeriyor.

Hakemli bilimsel dergi PLOS Biology'de yayımlanan yeni araştırmada iplik transferi yapılmış onlarca embriyo, diğer doğal embriyolarla karşılaştırıldı.

Her iki embriyo grubunun da döllenmeden sonra bir haftaya kadar gelişmesine izin verildi.

Araştırmacılar, bu esnada her iki gruptaki "blastosist" hücrelerini inceledi. Embriyo, ardışık hücre bölünmeleriyle oluşumunun 5. veya 6. gününde tüplerden rahim ortamına doğru geçiyor. Gelişen embriyoya blastosist adı veriliyor.

Bu da iplik transferinin embriyonun erken gelişimini etkilemediği sonucuna götürdü.

Dünya genelinde yaklaşık 5 bin çocuktan biri mitokondriyal DNA'larındaki zararlı mutasyonların neden olduğu hastalıklarla doğuyor.

Hatalı genler, kalp ve beyin de dâhil olmak üzere birçok organda sorunlara yol açabiliyor.

Mitokondriyal replasman tedavisi bu genlerin bebeklere geçmesini engellemenin en etkili yolu gibi görünse de uzun vadeli olası etkileri halen soru işareti.

Çin'deki Westlake Üniversitesi'nde mitokondriyal biyolog Min Jiang'a göre mevcut teknolojide annenin mitokondriyal DNA'sının küçük bir miktarı istenmese de donör yumurtasına taşınıyor.

Uzman, bunun embriyonun toplam mitokondrisinin yüzde 2'sinden daha azını oluşturduğunu düşünüyor.

Araştırma ekibine göre bu geçiş "neredeyse saptanamaz" oranda. Ancak Min, hücreler geliştikçe annedeki mitokondriyal DNA'nın oranının artabileceğini ve bebeklerin yine mitokondriyal hastalık geliştirme riskinin olabileceğini öne sürüyor.