Vasal Nedir?

22.03.2021 / Eğitim / Tarih

Vasal, temel olarak Avrupa feodal sisteminde derebeyine hizmet karşılığında, kendisine toprak ve köylü tahsis edilen kişiye denirdi.

Kelt kökenli Latince bir sözcük olan vasal (vasallus), sözlük anlamı olarak "elde tutan" anlamına gelir. Ortaçağ Avrupası’nda, devlete bağlı olan toprak sahibi lortları ifade ediyordu. Daha sonraları kendilerine yurt tahsis edilmeyen, bulunduğu konumun lorduna hizmet eden şövalyeler için de kullanılan bir tanım haline geldi.

Roma İmparatorluğu ve Yehuda Krallığı gibi büyük hanedanlıklar, uzak topraklarında egemenliklerini sürdürebilmek için topraklarında haraçgüzar yani vasal hükümdarlar bırakmış ve bu şekilde sağlıklı bir hiyerarşi sağlayabilmiştir. Osmanlı İmparatorluğu’ndaki “tımarlı sipahi” sistemi de birçok yönüyle vasallık sistemi ile eşdeğerdir.

Feodal sistemde kral ya da en üst düzey soylu, vasallarına toprak ve köylü tahsis etmekle ve onları kanunlara uygun bir şekilde korumakla yükümlüyken, bunun karşılığında vasallar da bağlı oldukları soylulara askerî ve malî olarak destek olmak zorundaydı. Zaman içerisinde bu hizmetlere ek olarak düzenli vergiler de eklendi. Bunları yerine getirmeyenler ağır bir şekilde cezalandırılırdı.

Zamanla vasalların yetkileri çok genişledi ve yurtluklar mirasçılara yani genel anlamda en büyük oğula geçmeye başladı. Miras sözleşmeleri yapılarak toprakların bölünmemesini garanti altına alınıyordu. Daha sonraları ise toprakları fazlasıyla genişleyen vasallar, bir kısım topraklarını vergi karşılığında kiralamaya başladı. Ki bu da bir süre sonra vasalların altında daha küçük birimlerden oluşan alt bir vasal tabakası oluşuma sebep oldular. Bu şekilde yeterince güçlenen vasallar kendi lortluklarına sahip olmaya başladı.

Vasallık ilişkisi devletler arasında da mevcuttu. Papalık, Kutsal Roma Germen İmparatorluğu, Macar ve Polonya krallıkları dışında kalan Ortaçağ Avrupası güçler hiyerarşisindeki hükümdarlardan bazıları başka bir hükümdarın vasalı durumundaydı ve bu da devletler arasında da vasal ilişkisi oluşturuyordu.

Sanayi Devrimi sonrası sömürgecilik anlayışında da doğrudan egemenlik altına alınmamış olsa dahi sömürge ülkelerde benzer bir yapıya rastlanır. Sömürge devlet, sömürgeci ülkenin gücü ile koruma altına alınır bununla birlikte yerel egemen sınıfın hükmü de kısmen devam eder. 20. yüzyılda bu vasallık ilişkisi, “uydu devlet” tanımlamasıyla karşılanır.