Yeme Bozukluğu

16.07.2022 / Sağlık / Yiyecek / İçecek

Yeme bozukluğu, ciddiye alınmadığı takdirde ciddi sorunlara yol açabilen yaygın bir bozukluktur.

Yeme bozukluğuna sahip olan bireyler, sağlığını tehdit edecek biçimde negatif yeme alışkanlıklarına sahip bireylerdir. Hem kadın hem de erkeklerde görülür, fakat kadınlarda görülme yaygınlığı daha yüksektir.

Genel olarak sosyoekonomik seviyesi yüksek olan bireylerde rastlanılan bir sağlık problemidir. İnceliği gereğinden fazla önemsemek, şişmanlıktan korkmak ve bunlara ek olarak birçok besine ulaşmanın kolay olduğu durumlar bireylerin beslenme bozukluğuna sahip olması için uygun zemini hazırlamaktadır.

Beslenme bozuklukları, sağlıksız beslenme alışkanlıklarının gelişmesine sebebiyet veren birtakım psikolojik olaylar şeklinde tanımlanabilmektedir. Rahatsızlık, vücut ağırlığı ya da vücut biçimine karşı olan bir takıntıyla başlayabilir. Ağır durumlarda çok ciddi sağlık sorunlarına rastlanılır ve tedavi edilmediği takdirde ölümle sonuçlanabilmektedir. 

Yeme Bozukluğu Belirtileri Nelerdir?

Yeme bozukluğu belirtileri, kendini farklı durumlarla gösterir. Bu semptomların en yaygın biçimde görülenleri şu şekilde sıralanabilir;

• Bireyin bir anda aşırı yemeye başlaması ya da yemesini aşırı kısması,
• Yemek sonrası kusma,
• Yemek sonrası ağır egzersiz yapmak.

Yeme bozukluğu, hayatın herhangi bir döneminde ve herhangi bir cinsiyette görülebilmektedir. Fakat genellikle adölesan dönemindeki genç kızları ve genç kadınları etkileyen önemli bir sağlık sorunudur. 

Yeme Bozukluğu Risk Faktörleri Nelerdir?

Tetikleyici etkiye sebep olan bu risk faktörlerini şu şekilde sıralayabiliriz: 

• Bireysel risk faktörleri
• Erken olgunlaşma
• Şişman olmak
• Kendini beğendirme isteği (Flört-İlişki Durumlarında)
• Kilolu olma endişesi
• Düşük benlik saygısı
• Mükemmeliyetçilik
• Depresyon
• Ailesel risk faktörleri
• Ailede şişman bireylerin bulunması
• Fiziksel veya cinsel istismar
• Aşırı korumacı ebeveynler
• Psikolojik hastalık varlığı
• Aşırı baskıcı ebeveynler
• Sosyokültürel risk faktörleri
• Alay konusu olma
• Akranlar arasındaki kilolu olma endişesi
• Grup içinde zayıf olma idealistliği
• Toplumsal güzellik dayatmaları
• Başarılı olabilmek için dış görünüşün önemli olduğu düşüncesi
• Medya etkisi

Yeme Bozukluğu Nedenleri Nelerdir?

• Beslenme bozukluğu diyet yapmaktan çok farklıdır. Diyet, bireyin sağlıklı bir vücuda sahip olmak için uyguladığı dengeli beslenme düzenidir. Beslenme bozukluğu ise bireyin yaşamını hem fizyolojik hem psikolojik hem de sosyolojik bakımdan negatif etkileyen bir rahatsızlıktır. Yeme bozukluğunun özgün bir sebebi bilinmemektedir. Beslenme ya da yeme bozuklukları bireyin olduğu kadar, ailesinin ve yakınlarının yaşamını da büyük oranda etkilemektedir. 
• Yeme bozukluğunun ortaya çıkmasının ana sebeplerinden birinin öz güven eksikliği olduğu sanılmaktadır. Beslenme bozukluğu olan bireyler yemek yiyerek veya hiç yemeyerek yaşamını ve duygularını kontrol altında tutmaya çalışmaktadır. Bu durum çoğunlukla bireyin yaşamı ve etrafında olup bitenlerle ilgili ne denli güvensizlik hissine kapıldığı ile de ilgilidir. 

Yeme Bozukluğu Çeşitleri Nelerdir?

1. Pika:

Kişinin minimum bir ay zamanla, sürekli olarak, yiyecek olmayan ya da besleyici bir değere sahip olmayan maddeyi (kâğıt, sabun, kül, kum vb.) tüketmesidir. Bu tutum, bireyin gelişimsel seviyesi ile uyumlu olmadığından dolayı bireyin gelişimine çok büyük darbe vurur. Çocuklarda daha yaygın olmakla birlikte hemen hemen her yaş aralığında görülebilmektedir.

2. Geri Çıkarma (Geviş Getirme) Bozukluğu:

Kişinin sıkça yediği yemeği geri çıkardığı bir bozukluktur. Çıkarılan besinler tekrardan çiğnenebilir, tekrardan yutulabilir veya dışarı atılabilir. Sıkça geri çıkarma, hastalığa eşlik eden bir mide-bağırsak rahatsızlığına veya başka bir sağlık sorununa bağlı olarak gelişmeyebilir.

3. Kaçıngan / Kısıtlı Yiyecek Alımı Bozukluğu:

Belirgin şekilde kilo kaybı veya tüp yardımıyla (enteral) beslenmeye, ağızdan gıda destekçilerine bağlı olma durumudur. Buna bağlı bireylerde ruhsal ve toplumsal fonksiyonlar belirgin seviyede azalmaktadır.

4. Bulimia Nervoza:

Bireyin kilo almaktan kaçınmak için kendi kendini kusturma, laksatif (bağırsak çalıştıran), diüretik (idrar söktürücü) ilaçları veya diğer ilaçları yanlış amaçla almak, neredeyse hiç beslenmeme veya aşırı egzersiz yapma, yineleyen aşırı ödünleyici davranışlar sergileme halidir. Tıkınırcasına yeme durumu ve ödünleyici davranışlarının ikisi de üç ay içerisinde minimum haftada bir kez meydana gelmesi bulimia nervoza için değerlendirme kriteridir.

Bulimia nervoza ya da yeme-kusma bağımlılığından negatif etkilenen bireyler çoğunlukla normal kilodadır, atletik görüntüleri vardır ve çok sağlıklı ve dengeli besleniyor gibi dururlar. 

Bulimia, diğer beslenme bozukluklarına oranla vücut ağırlığına göre daha az fark edilmektedir. Etkilenen bireyler düzenli ve kontrol edilemeyen tıkınırcasına yeme durumundan şikâyetçidir. Tıkınırcasına yemek yemenin ardından kilo alma korkusuyla kilo vermek amacıyla birtakım önlemler alırlar. Etkilenenler çoğunlukla çok kontrollü yiyecekler yedikleri ve çok fazla spor yaptıkları dönemler ile aşerme ve kusmaların gerçekleştiği dönemler arasında gidip gelmektedirler. Tüm bunlara ek olarak, etkilenenler dış görünüşlerine çok önem verirler. Ayrıca utanma ve suçluluk duyguları da sıklıkla boy göstermektedir. 

5. Anoreksiya Nervoza:

Hasta bireyin kilo almaktan veya şişmanlamaktan çok korkması veya belirgin bir şekilde zayıf olmasına rağmen bireyin, kilo almayı zorlaştıran davranışlar sergilemesi durumudur. Bireyin vücut ağırlığını veya şeklini ne biçimde algıladığı ile ilgili bir problem vardır. Birey kendi bedenini değerlendirirken vücut şekline ve ağırlığına gereksiz bir anlam yükler veya düşük vücut ağırlığının önemini asla tam olarak kavrayamaz.

Bu rahatsızlıktan etkilenen bireyler zayıf olmalarına karşın kendilerini çok şişman olarak görürler. Bu nedenle zaten zayıf olan bireyler daha da zayıflamaya çalışırlar ve bu denli zayıf olmak beden için de çok tehlikeli bir durumdur. 

Bu hastalık; 

• Kardiyak aritmiler, 
• Elektrolit bozuklukları
• Hormon dengesi bozuklukları, 
• Organ hasarı, 
• Osteoporoz 

Kısırlık gibi ciddi sorunlara sebebiyet verebilmektedir. Böylece bu durumlar da anoreksiyayı ölümcül hastalıklar listesine eklemektedir. 

Gece Yemek Yeme Bozukluğu

Gece uyanarak yemek yemek veya akşam yemeğinin ardından aşırı besin alma ile boy gösteren ve tekrarlayan gece yemek yeme ataklarının olduğu rahatsızlıktır.

Yeme Bozuklukları Hangi Hastalıklara Neden Olabilir?

Beslenme bozukluğu yetersiz beslenme durumunda;

• Kas erimesine,
• Kırılgan kemiklere, 
• Saç dökülmesine, 
• Adet döneminin olmamasına,
• Güç kaybına neden olabilir. 

Yetersiz beslenen bir bireyin bedeni enfeksiyonlara karşı kendini daha az savunabilmektedir. Sürekli kusma durumu da mide asidinden dolayı dişlerde ve yemek borusunda tahribata neden olabilmektedir. Aşırı yemek yiyen şişman bireylerde ise eklem ağrıları, yüksek tansiyon ya da şeker hastalığına sıkça rastlanmaktadır. Ayrıca depresyon da beslenme bozukluklarının sonuçlarından biri olabilmektedir. 

Yeme Bozukluğu Tedavi Yöntemleri Nelerdir? 

• Hastalığın tedavisi psikiyatri ve uzman psikolog liderliğinde, rahatsızlığın durumu belirlenerek iç hastalıkları ve diğer tıp dalları ile iş birliği yapılarak sürdürülmektedir. Yeme bozukluklarını saptamak için kilonun boya oranlanması ile saptanan vücut kitle indeksi kullanılmaktadır. Düşük kitle endeksi anoreksiyanın belirtecidir, yüksek kitle endeksi ise tıkınırcasına beslenme bozukluğu için bir belirteçtir. Bulimia olan kişiler çoğunlukla normal bir kitle endeksine sahiptir. 
• Destek amaçlı yapılan psikoterapi görüşmeleri, ailenin tedavi sürecine katılması ve hasta bireyin ailesi ile tedaviyi sürdürmek önemli hususlardandır. Hastalar genel olarak beslenme bozukluklarının farkındadır fakat hastalığı geç olana dek anlamazlar ve tedaviyi reddederler. Tedavideki ilk hedef çoğunlukla tedaviye açık olmayan hasta bireyin tedavi için gerekli olan iş birliği yapmasını sağlamaktır.
• Bilişsel davranışçı terapi beslenme bozukluklarının tedavi edilmesinde iyi sonuçlar veren yöntemlerden bir tanesidir. Beslenme bozukluğu olan bireyler strese ve duygusal olaylara sorunlu bir beslenme davranışı ile tepki verdiğinden dolayı terapi bu bireylere stres ve duygusal durumlarla alternatif baş etme yöntemlerini öğretmeyi amaçlamaktadır. Özellikle genç hastalarda aile ve yakın çevrenin terapiye dâhil edilmesi çok önemlidir.