Üretim Maliyetlerinin Niteliği

15.02.2022 / Ekonomi / Eğitim

Üreticiler, bir mal ya da hizmetin çeşitli miktarlarını üretebilmek için bir bedel öderler ki buna üretim maliyetleri denmektedir.

Üretim maliyetleri aslında üreticinin maliyetleridir. Üretici maliyetleri (firma maliyetleri) özel maliyetler adıyla da bilinir. Gerçekte üreticiler mal ve hizmet üretmek için başka bir bedel ödemezler.

Diğer taraftan, her ne kadar firmalar başka bedel ödemeseler de çoğu zaman bir malın üretimi esnasında ilave başka maliyetler de ortaya çıkar. Bunlar üretici firmayı doğrudan etkilemekle birlikte çoğu zaman çevreye ve topluma bir yük oluşturur. Üretimin çevreye ve topluma yüklediği bu maliyete sosyal maliyet denilmektedir. Mesela, şeker üretimi yapan firmanın çevredeki toprağı ve suları kirletmesi birer sosyal maliyettir. Akarsulardaki balık ölümleri, havaya karışan zehirli atık gazlar ve toprak kirlenmeleri gibi pek çok sosyal maliyet, çeşitli üretimlerin gerçekleştirilmesi için toplumun katlandığı yüklerdir.

Üretim maliyetleri (özel maliyetler) üreticilerin katlandıkları bedellerdir. Firmaların yüklendikleri özel maliyetler, üretim faktörlerinin bedellerinden oluşmaktadır. Çoğu zaman üreticiler kullandıkları üretim faktörlerini, faktör piyasalarından temin ederler ve karşılığında bir fiyat öderler. Üreticilerin satın alıp ya da kiralama yoluyla kullandıkları üretim faktörleri için ödedikleri bedellerin toplamı açık maliyetleri oluşturur. Açık maliyet, firmaların bir karşılık (fiyat) ödeyerek sahip oldukları faktörlerin maliyetine denir. Diğer taraftan üreticiler kullanacakları üretim faktörlerine bir bedel ödemeyebilir. Firmaya bedelsiz olarak tahsis edilmiş üretim faktörleri bulunabilir. Mesela, müteşebbis önceden sahip olduğu binada tesisini kurabilir, bina yapmak için bir maliyete katlanmaz ya da önceden sahip olduğu bir aracı bedelsiz olarak işletmeye verebilir. Benzer şekilde, firmada çalışan aile üyelerinden ücret almadan çalışanlar olabilir. İşte tüm bu üretim faktörleri, gerek sermaye (bina, araç) gerekse işgücü (aile üyeleri gibi) için herhangi bir bedel ödenmez. Kullanılan üretim faktörlerine ödenen bedeller açık maliyetleri oluşturur. Örtülü maliyetler ise bedelsiz kullanılan üretim faktörlerinin karşılığıdır.

Bir fiyat ödemeden kullanılan bu üretim faktörlerine örtülü üretim faktörleri denilmektedir. Firmaların gerçek üretim maliyetlerini bulmak için bu örtülü üretim faktörlerinin bedellerini de hesaplayıp toplam maliyetlere eklemeliyiz. Aksi hâlde, bir üreticinin örtülü üretim faktörlerinin bedelleri kadar toplam maliyetleri düşük görünecektir.

Bir fiyat ödemeden kullanılan üretim faktörlerinin maliyetine örtülü maliyetler diyoruz. Üreticinin örtülü maliyetlerini belirlemek için alternatif maliyetleri kullanıyoruz. Alternatif maliyet, üretim faktörünün firma dışında değişik istihdam imkânları arasında en yüksek getiriyi sağlayan alternatifi ifade eder. Mesela, müteşebbisin işletmesine devrettiği binanın, firma dışında başka üreticilere kiralanması / satılması hâlinde getireceği en yüksek toplam gelir (kira ya da satış geliri) bu binanın alternatif maliyetini oluşturur.

Bu alternatif maliyet binanın örtülü maliyeti olarak üreticinin maliyetlerine ilave edilir. Açık maliyetler ve örtülü maliyetlerin toplamı, üreticinin toplam maliyetlerini oluşturacaktır.

Toplam Maliyetler = Açık Maliyetler + Örtülü Maliyetler