Borsada Bilmeniz Gereken 15 Terim

04.08.2023 / Ekonomi / Genel

Büyük yatırım firmalarının her zaman yatırım aracı olarak kullandığı borsa, günümüzde herkes için cazibe noktası gelmiş durumda.

Borsa İstanbul’da yatırımcı sayısı her geçen gün daha da artıyor. En son yapılan açıklamaya göre yaklaşık 5 milyon insan borsa da bir şekilde varlığını sürdürüyor.

Kimi sürekli hisse senedi alıyor, kimi ise sadece halka arzlara dâhil oluyor. Günlük emir verenlerden kâr payı alanlara kadar birçok yöntemler herkes borsadan para kazanma çabaları içerisine girmiş durumda.

Peki, ama borsa da kullanılan terimler nelerdir? Bu terimlerin anlamları nelerdir?

Borsa Yatırımcılarının Mutlaka Bilmesi Gereken 15 Terim

1. Borsada Arbitraj İşlemi Nedir?

Arbitraj, piyasalarda oluşan fiyat farklılıklarından yararlanarak kar elde etme işlemidir. Arbitrajcı, aynı varlığı farklı piyasalarda farklı fiyatlardan satın alır ve satarak kar elde eder. Arbitraj, risksiz bir işlemdir ve arbitrajcının herhangi bir risk üstlenmesi gerekmez.

Arbitraj işlemleri, piyasaların etkinliğini sağlamaya yardımcı olur. Arbitrajcılar, piyasalarda oluşan fiyat farklılıklarını fark ederek bu farklılıkları ortadan kaldırırlar. Bu sayede, piyasalar daha etkin hale gelir ve yatırımcılar daha doğru kararlar verebilirler.

Arbitraj işlemleri, genellikle büyük miktarda sermaye gerektirir. Bu nedenle, arbitraj işlemleri, genellikle profesyonel yatırımcılar tarafından yapılır.

Arbitraj işlemleri, aşağıdaki gibi farklı piyasalarda yapılabilir:

• Borsa
• Döviz piyasası
• Vadeli işlemler piyasası
• Opsiyon piyasası
• Emtia piyasası

Arbitraj işlemleri, aşağıdaki gibi farklı varlıklar üzerinde yapılabilir:

• Hisse senetleri
• Tahviller
• Döviz
• Vadeli işlemler
• Opsiyonlar
• Emtialar

Arbitraj işlemleri, aşağıdaki gibi farklı yöntemlerle yapılabilir:

• Eş zamanlı işlem
• Tartım
• Hedge

Arbitraj işlemleri, piyasaların etkinliğini sağlamaya yardımcı olan önemli bir işlemdir. Arbitrajcılar, piyasalarda oluşan fiyat farklılıklarını fark ederek bu farklılıkları ortadan kaldırırlar. Bu sayede, piyasalar daha etkin hale gelir ve yatırımcılar daha doğru kararlar verebilirler.

2. Borsada Bid ve Ask Fiyatları Nedir?

Borsada bid, bir varlığı satın almak için en iyi fiyattır. Diğer bir deyişle, varlığı en düşük fiyattan satın almak isteyen kişi veya kurumların teklif ettiği fiyattır. Ask, ise bir varlığı satmak için en iyi fiyattır. Diğer bir deyişle, varlığı en yüksek fiyattan satmak isteyen kişi veya kurumların teklif ettiği fiyattır.

Bid ve ask fiyatları, bir varlığın alım satım fiyatı olarak bilinir. Alım satım fiyatı, varlığın arz ve talep dengesine göre belirlenir. Arz, varlığı satmaya istekli kişi veya kurum sayısıdır. Talep, varlığı satın almaya istekli kişi veya kurum sayısıdır. Arz fazla ise, bid fiyatı düşer. Talep fazla ise, ask fiyatı yükselir.

Bid ve ask fiyatları, bir varlığın fiyatını etkileyen en önemli faktörlerdir. Bu nedenle, yatırımcılar, bir varlığı almadan veya satmadan önce bid ve ask fiyatlarını dikkatlice incelemelidir.

3. Borsada Günlük Emir Nedir?

Borsada günlük emir, girildiği gün boyunca geçerli olan bir emir türüdür. Günlük emirler, genellikle gün içinde fiyat hareketlerinden faydalanmak isteyen yatırımcılar tarafından kullanılır. Günlük emirler, borsanın açılış seansı ve sürekli işlem seansında verilebilir.

Günlük emirler, piyasa emirleri ve limit emirleri olmak üzere iki farklı şekilde verilebilir. Piyasa emirleri, en iyi fiyattan işlem görürler. Limit emirleri ise, belirtilen fiyattan veya daha iyi bir fiyattan işlem görürler.

Günlük emirler, borsanın kapanışında iptal edilirler. Bu nedenle, günlük emir verirken, emrin gerçekleşmesi için yeterli likiditenin olup olmadığını kontrol etmek gerekir.

Günlük emirlerin bazı avantajları şunlardır:

• Fiyat hareketlerinden faydalanmak için kullanılabilirler.
• Piyasa emirleri, en iyi fiyattan işlem görürler.
• Limit emirleri, belirtilen fiyattan veya daha iyi bir fiyattan işlem görürler.

Günlük emirlerin bazı dezavantajları şunlardır:

• Günlük emirler, borsanın kapanışında iptal edilirler.
• Emrin gerçekleşmesi için yeterli likiditenin olup olmadığını kontrol etmek gerekir.

4. Borsada Kâr Payı Nedir?

Kâr payı, bir şirketin elde ettiği kardan pay sahipleriyle paylaştığı tutardır. Kâr payı, nakit veya hisse senedi olarak dağıtılabilir.

Kâr payı, şirketin sermaye yapısını güçlendirmek ve yatırımcıların şirkete olan güvenini artırmak için dağıtılır. Kâr payı, yatırımcılara düzenli bir gelir kaynağı sağlar ve yatırımcıların şirkete daha uzun süre bağlı kalmasını sağlar.

Kâr payı dağıtımı, şirketin genel kurul toplantısında kararlaştırılır. Kâr payı dağıtım kararı, şirketin net karı ve sermaye yapısını dikkate alarak verilir.

Kâr payı dağıtımı, şirketin finansal performansını gösterir. Kâr payı dağıtımı yapan şirketler, genellikle daha iyi finansal performansa sahiptir.

Kâr payı dağıtımı, yatırımcılar için önemli bir gelir kaynağıdır. Kâr payı, yatırımcıların risklerini azaltır ve yatırımcıların yatırımdan elde ettikleri geliri artırır.

5. Borsada Kâr Marjı Nedir?

Kâr marjı, bir şirketin satışlarından elde ettiği karın, satışların yüzdesini gösterir. Kâr marjı, bir şirketin karlılığını ölçmek için kullanılan önemli bir göstergedir.

Kâr marjı, aşağıdaki formülle hesaplanır:

“Kâr marjı = (Net kar / Satışlar) x 100

Örneğin, bir şirketin net karı 100.000 TL ve satışları 1.000.000 TL ise, kâr marjı %10 olur.

Kâr marjı, sektöre göre değişir. Bazı sektörler, diğer sektörlere göre daha yüksek kâr marjına sahiptir. Örneğin, teknoloji sektöründeki şirketler, genellikle imalat sektöründeki şirketlerden daha yüksek kâr marjına sahiptir.

Kâr marjı, yatırımcılar için önemli bir göstergedir. Yüksek kâr marjına sahip şirketler, genellikle daha karlı şirketlerdir ve yatırımcılar için daha iyi bir yatırım seçeneği olabilir.

Ancak, kâr marjı tek başına bir şirketin karlılığını değerlendirmek için yeterli değildir. Yatırımcılar, şirketin diğer finansal göstergelerini de dikkate almalıdır.

6. Borsada Portföy Nedir?

Portföy, bir yatırımcının sahip olduğu tüm yatırım araçlarının toplamıdır. Portföy, bir yatırımcının risk ve getiri beklentilerine göre oluşturulur.

Portföy oluşturmak için, yatırımcılar farklı yatırım araçlarını bir araya getirirler. Bu yatırım araçları, hisse senetleri, tahviller, dövizler, emtialar ve gayrimenkulleri içerebilir.

Portföy oluşturmak, yatırımcıların risklerini azaltmak ve getirilerini artırmak için önemlidir. Portföyde farklı yatırım araçları bulundurarak, yatırımcılar risklerini dağıtabilirler. Bu sayede, bir yatırım aracının değer kaybetmesi durumunda, diğer yatırım araçları sayesinde kayıplarını telafi edebilirler.

Portföy oluşturmak, yatırımcıların getirilerini artırmak için de önemlidir. Portföyde farklı yatırım araçları bulundurarak, yatırımcılar farklı sektörlerdeki ve farklı ülkelerdeki şirketlerin performanslarından yararlanabilirler. Bu sayede yatırımcılar, portföyünüzün getirisini artırabilirler.

Portföy oluşturmak, yatırımcıların finansal hedeflerine ulaşmak için önemlidir. Yatırımcılar portföylerini oluşturarak, risk ve getiri beklentilerine uygun bir şekilde finansal hedeflerine ulaşabilirler.

7. Borsada Halka Arz Nedir?

Halka arz, bir şirketin hisse senetlerini ilk kez halka satmasıdır. Halka arz, bir şirketin sermaye ihtiyacını karşılamak için yapılır. Halka arz edilen hisse senetleri, borsada işlem görür ve yatırımcılar tarafından alınıp satılabilir.

Halka arz, bir şirketin büyümesini ve gelişmesini destekler. Halka arz edilen şirketler, yatırımcılardan gelen fonları kullanarak yeni yatırımlar yapabilir, yeni ürünler ve hizmetler geliştirebilir ve pazarlarını genişletebilirler.

Halka arz, yatırımcılar için de önemli bir fırsattır. Halka arz edilen şirketler, yatırımcılara kar elde etme fırsatı sunar. Yatırımcılar, halka arz edilen hisse senetlerini satın alarak, şirketin büyümesinden ve kar elde etmesinden yararlanabilirler.

Halka arz, bir şirketin sermaye yapısını da güçlendirir. Halka arz edilen şirketler, yatırımcılardan gelen fonları kullanarak borçlanmalarını azaltabilir ve daha güçlü bir finansal yapıya sahip olabilirler.

Halka arz, bir şirketin itibarını da artırır. Halka arz edilen şirketler, yatırımcılar tarafından daha güvenilir olarak görülür ve bu durum, şirketin faaliyetlerini yürütmesini kolaylaştırır.

Halka arz, bir şirketin kurumsallaşmasını da sağlar. Halka arz edilen şirketler, yatırımcılardan gelen fonları şeffaf bir şekilde yönetmek zorundadır ve bu durum, şirketin kurumsallaşmasını hızlandırır.

Ayrıca Bakınız: Halka Arz Nedir?

8. Borsada Açığa Satış Nedir?

Açığa satış, bir yatırımcının sahip olmadığı bir varlığı satma taahhüdü vermesidir. Açığa satış, genellikle bir varlığın fiyatının düşeceğini tahmin eden yatırımcılar tarafından yapılır.

Açığa satış işlemi, bir aracı kurum aracılığıyla yapılır. Yatırımcı, aracı kuruma bir varlığı açığa satma talimatı verir. Aracı kurum, daha sonra varlığı piyasada satar ve yatırımcıya karşı bir alacak hakkı oluşturur.

Açığa satış işlemi, bir varlığın fiyatının düştüğü durumlarda kar elde etmek için kullanılabilir. Örneğin, bir yatırımcı, bir hisse senedinin fiyatının düşeceğini tahmin ederse, bu hisseyi açığa satabilir. Hisse senedi fiyatı düşerse, yatırımcı kar elde eder.

Ancak, açığa satış işlemi, bir varlığın fiyatının yükseldiği durumlarda da zarara yol açabilir. Örneğin, bir yatırımcı, bir hisse senedinin fiyatının yükseleceğini tahmin ederse, bu hisseyi açığa satabilir. Hisse senedi fiyatı yükselirse, yatırımcı zarar eder.

Açığa satış işlemi, riskli bir işlemdir. Bu nedenle, açığa satış işlemi yapmadan önce, yatırımcılar riskleri dikkatlice değerlendirmelidir.

9. Borsada Broker Nedir?

Borsada broker, yatırımcıların hisse senedi, tahvil ve diğer finansal araçlar alım satım işlemlerini gerçekleştirmelerini sağlayan aracı kurumdur. Brokerlar, yatırımcılar adına piyasada işlem yapar ve yatırımcılara piyasa hakkında bilgi verir. Ayrıca danışmanlık hizmeti de verir.

Brokerlar, yatırımcılardan komisyon alarak hizmet verirler. Komisyon oranı, işlem hacmine ve işlem türüne göre değişir. Brokerlar, yatırımcılara farklı hizmetler sunabilirler. Bu hizmetler arasında:

• Hisse senedi alım satım işlemleri
• Tahvil alım satım işlemleri
• Opsiyon alım satım işlemleri
• Vadeli işlemler alım satım işlemleri
• Foreks işlemleri
• Yatırım danışmanlığı

Brokerlar, yatırımcılar için önemli bir hizmet sunarlar. Brokerlar, yatırımcılara piyasa hakkında bilgi ve danışmanlık hizmeti vererek, yatırımcıların risklerini azaltmalarını ve daha doğru kararlar almalarını sağlarlar.

10. Borsada Dealer Nedir?

Borsada dealer, kendi nam ve hesabına menkul kıymet alım ve satımı yapan kişi veya kurumdur. Dealerlar, genellikle büyük miktarda sermayeye sahiptirler ve piyasada likidite sağlamak için çalışırlar.

Dealerlar, kendi nam ve hesabına alım satım yaptıkları için, piyasada fiyat istikrarını sağlamaya yardımcı olurlar. Dealerlar, aynı zamanda, piyasada riski dağıtmak için de çalışırlar. Dealerlar genellikle, piyasadaki riskleri kendileri üstlenerek, yatırımcılara daha güvenli bir yatırım ortamı sunarlar.

Dealerlar, borsada önemli bir rol oynarlar. Dealerlar, piyasada likidite sağladıkları ve riski dağıttıkları için, yatırımcıların daha kolay ve daha güvenli bir şekilde yatırım yapmalarını sağlarlar.

11. Borsada Endeks Nedir?

Borsada endeks, bir grup menkul kıymetin fiyat performansını ölçen bir göstergedir. Endeksler, yatırımcılara bir piyasadaki genel trendi izleme ve bir grup menkul kıymete yatırım yapma imkanı sunar.

Endeksler, genellikle bir piyasadaki en büyük ve en likit menkul kıymetlerden seçilerek oluşturulur. Endeksler, piyasadaki genel trendi izlemek için kullanılır. Örneğin, BIST 100 endeksi, Borsa İstanbul'da işlem gören en büyük 100 şirketin hisse senetlerinin fiyat performansını ölçer.

Endeksler, bir grup menkul kıymete yatırım yapmak için de kullanılabilir. Örneğin, BIST 30 endeksine yatırım yapan bir yatırımcı, Borsa İstanbul'da işlem gören en büyük 30 şirketin hisse senetlerine yatırım yapmış olur.

Endeksler, yatırımcılar için önemli bir araçtır. Endeksler, yatırımcılara bir piyasadaki genel trendi izleme ve bir grup menkul kıymete yatırım yapma imkanı sunar.

12. Borsada Hisse Senedi Nedir?

Hisse senedi, bir şirketin ortaklık payıdır. Hisse senedi satın alan kişi, o şirketin ortağı olur ve şirkete ait bir kısmın sahibi olur.

Hisse senetleri, borsada alınıp satılabilir. Hisse senedinin fiyatı, şirketin performansına göre değişir. Şirketin performansı iyiyse, hisse senedi fiyatı yükselir. Şirketin performansı kötüyse, hisse senedi fiyatı düşer.

Hisse senetleri, yatırımcılar için önemli bir yatırım aracıdır. Hisse senetleri, yatırımcılara uzun vadede kar elde etme fırsatı sunar. Hisse senetleri, yatırımcılara şirketlerin büyümesinden ve kar elde etmesinden yararlanma fırsatı sunar.

Hisse senetleri, riskli bir yatırım aracıdır. Hisse senedi fiyatları, dalgalanmalara uğrayabilir. Bu nedenle, hisse senedi yatırımı yapmadan önce, yatırımcılar riskleri dikkatlice değerlendirmelidir.

13. Borsada Birincil Piyasa Nedir?

Birincil piyasa, bir şirketin hisse senetlerini ilk kez halka arz ettiği piyasadır. Halka arz, bir şirketin sermaye ihtiyacını karşılamak için yapılır. Halka arz edilen hisse senetleri, borsada işlem görür ve yatırımcılar tarafından alınıp satılabilir.

Birincil piyasa, bir şirketin büyümesini ve gelişmesini destekler. Halka arz edilen şirketler, yatırımcılardan gelen fonları kullanarak yeni yatırımlar yapabilir, yeni ürünler ve hizmetler geliştirebilir ve pazarlarını genişletebilirler.

Birincil piyasa, yatırımcılar için de önemli bir fırsattır. Halka arz edilen şirketler, yatırımcılara kar elde etme fırsatı sunar. Yatırımcılar, halka arz edilen hisse senetlerini satın alarak, şirketin büyümesinden ve kar elde etmesinden yararlanabilirler.

Birincil piyasa, bir şirketin sermaye yapısını da güçlendirir. Halka arz edilen şirketler, yatırımcılardan gelen fonları kullanarak borçlanmalarını azaltabilir ve daha güçlü bir finansal yapıya sahip olabilirler.

Birincil piyasa, bir şirketin itibarını da artırır. Halka arz edilen şirketler, yatırımcılar tarafından daha güvenilir olarak görülür ve bu durum, şirketin faaliyetlerini yürütmesini kolaylaştırır.

Birincil piyasa, bir şirketin kurumsallaşmasını da sağlar. Halka arz edilen şirketler, yatırımcılardan gelen fonları şeffaf bir şekilde yönetmek zorundadır ve bu durum, şirketin kurumsallaşmasını hızlandırır.

14. Borsada İkincil Piyasa Nedir?

İkincil piyasa, halka arz edilen hisse senetlerinin yatırımcılar arasında alınıp satıldığı piyasadır. İkincil piyasa, yatırımcılara hisse senetlerini daha kolay ve daha hızlı bir şekilde alıp satma imkanı sunar.

İkincil piyasa, yatırımcılar için önemli bir piyasadır. Yatırımcılar, ikincil piyasada hisse senetlerini alıp satarak, kar elde edebilirler. Yatırımcılar, ikincil piyasada hisse senetlerini alıp satarak, risklerini de dağıtabilirler.

İkincil piyasa, şirketler için de önemli bir piyasadır. Şirketler, ikincil piyasada hisse senetlerinin fiyatını takip edebilirler. Şirketler, ikincil piyasada hisse senetlerinin fiyatının yükselmesi durumunda, daha fazla kar elde edebilirler. Şirketler, ikincil piyasada hisse senetlerinin fiyatının düşmesi durumunda, daha az zarar edebilirler.

İkincil piyasa, ekonomi için de önemli bir piyasadır. İkincil piyasa, yatırımcıların daha fazla yatırım yapmasına ve şirketlerin daha fazla büyümesine yardımcı olur. İkincil piyasa, ekonominin daha hızlı büyümesine yardımcı olur.

15. Borsada Limit Emri Nedir?

Borsada limit emir, bir varlığın belirlenen fiyattan veya daha iyi bir fiyattan alınıp satılması için verilen emir türüdür. Limit emir, piyasa emirlerinden farklı olarak, emir defterine kaydedilir ve sadece belirlenen fiyattan veya daha iyi bir fiyattan işlem görebilir.

Limit emir, yatırımcıların risklerini azaltmak için kullanılır. Örneğin, bir yatırımcı bir hisse senedini belirlenen fiyattan daha düşük bir fiyattan almak istiyorsa, limit emir verir. Bu emir, hisse senedi belirlenen fiyattan daha düşük bir fiyattan işlem gördüğünde işlem görür. Böylece, yatırımcı hisse senedini daha düşük bir fiyattan alabilir.

Limit emir, yatırımcıların karlarını korumak için de kullanılır. Örneğin, bir yatırımcı bir hisse senedini belirlenen fiyattan daha yüksek bir fiyattan satmak istiyorsa, limit emir verir. Bu emir, hisse senedi belirlenen fiyattan daha yüksek bir fiyattan işlem gördüğünde işlem görür. Böylece, yatırımcı hisse senedini daha yüksek bir fiyattan satabilir.

Limit emir, yatırımcılar için önemli bir araçtır. Limit emir, yatırımcıların risklerini azaltmak ve karlarını korumak için kullanılır.