Ceza Hukuku Yaptırımları

03.10.2023 / Genel

Toplum düzeninin korunması ve suçların önlenmesi amacıyla işlenen suçlara karşı devletin uyguladığı yaptırımları düzenleyen hukuk dalıdır.

Ceza hukukundaki yaptırımları, ceza kanunları veya ceza içeren diğer kanunlardaki ilgili hükümler ile tayin olunmuş, kanunda unsurları belirtilmiş, hukuka aykırı ve kusurlu hareket olarak tanımlanan “suç” kavramı karşısında hukuk düzenin öngördüğü yargısal bir kararla bazı yoksunluklara tabi kılan yaptırım olarak da tanımlamak mümkündür.

Ceza hukukunda yaptırımlar, genel olarak cezalar ve güvenlik tedbirleri olarak iki kısma ayrılmaktadır. Cezalar da kendi içerisinde hapis cezaları ve adli para cezası olmak üzere ikiye ayrılır.

Ceza adı verdiğimiz bu yaptırımlar Türk Ceza Kanunu’nda veya özel ceza kanunlarında suç olarak tanımlanan fiilleri işleyen kimselere karşı uygulanmaktadır.

Ceza hukukunda yaptırımlar yani hapis cezaları, adli para cezaları ve güvenlik tedbirleri sadece kanunla getirilebilir. Diğer bir deyişle kanunda açıkça düzenlenmeyen bir yaptırımın suç işleyen bir kimseye uygulanma imkânı bulunmamaktadır. Bu ilkeye ceza hukukunda “cezada kanunilik ilkesi” denilmektedir. Cezada kanunilik ilkesi ile güdülen amaç ise, bireyleri korumak ve hukuki güvenliği sağlamaktır.

Hapis Cezası

Hapis cezası, suçlunun özgürlüğünden yoksun bırakılması anlamına gelir. Hapis cezası, suçun ağırlığına ve niteliğine göre 1 günden 25 yıla kadar hapis cezası veya müebbet hapis cezası olarak uygulanabilir.

Hapis cezasının amacı, suçluyu toplumdan izole ederek suç işlemesini önlemek, suçluya bir ceza vermek ve suçlunun topluma kazandırılmasını sağlamaktır.

Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası, ölüm cezası yerine konulmuştur ve hükümlünün hayatı boyunca devam eder ve hükümlüler sıkı güvenlik rejimine tabi tutulur. Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına mahkûm olanlar, cezanın ancak otuz yılını çektikten sonra koşullu salıvermeden yararlanabilirler.

Müebbet hapis cezası da kural olarak hükümlünün yaşamı boyunca devam eder, ancak bu cezaya mahkûm olanlar cezanın yirmi dört yılını çektin sonra diğer şartlar da varsa koşullu salıvermeden yararlanabilirler.

Süreli hapis cezası, 1 aydan az 20 yıldan fazla olamaz. Bir yıl ve daha az süreli hapis cezasına "kısa süreli hapis cezası" denir. Kısa süreli hapis cezaları para cezasına ve bazı başka yaptırımlara çevrilebilir.

Adli Para Cezası

Adli para cezası, suçlunun malvarlığına yönelik bir yaptırımdır. Adli para cezası, suçun ağırlığına ve niteliğine göre 5 günden 730 güne kadar hapis cezası veya adli para cezası olarak uygulanabilir.

Adli para cezasının amacı, suçlunun maddi olarak zarar görmesini sağlayarak suç işlemesini önlemektir.

Beş günden az ve kanunda aksine hüküm bulunmayan hâllerde yedi yüz otuz günden fazla olmamak üzere belirlenen tam gün sayısının, bir gün karşılığı takdir edilen para tutarı ile çarpılması suretiyle hesaplanır. Bir gün karşılığı takdir edilen para en az yirmi en fazla yüz Türk Lirası olabilir.

Hükümlü, adli para cezasını ödemezse, cumhuriyet savcısının kararı ile ödenmeyen kısma karşılık gelen gün miktarınca hapsedilir. (CGTİHK m.106/3). Ancak, adli para cezası yerine çektirilen hapis süresi üç̧ yılı geçemez. Birden fazla hükümle adli para cezalarına mahkûmiyet hâlinde bu süre beş̧ yılı geçemez.

Güvenlik Tedbirleri

Güvenlik tedbirleri, suçlunun topluma tehlike oluşturmasını önlemek amacıyla uygulanan yaptırımlardır. Güvenlik tedbirleri, hapis cezasından bağımsız olarak uygulanabilir.

TCK'da yer alan güvenlik tedbirleri şunlardır:

• Tedavi ve eğitim tedbirleri
• Kamu hizmetlerinden yararlanma yasağı
• Silah ruhsatı ve benzeri bir ruhsatın geri alınması
• Konutu terk etme yasağı
• Yer değiştirme yasağı
• Yabancılar için sınır dışı etme