Yapay Zekâ ile Eğitimdeki Zorluklar ve Etik Sorunlar

26.12.2024 / Eğitim / Bilim / Teknoloji

Yapay zekâ teknolojisini kullanırken karşılaşılan zorluklar ve etik sorunlar da önemli bir konudur.

Eğitimde yapay zekâ uygulamalarının yaygınlaşmasıyla birlikte, bu teknolojinin doğru bir şekilde kullanılması ve yönetilmesi, çeşitli zorlukları beraberinde getirir.

Ayrıca, bu alandaki etik sorunlar, öğrenci mahremiyeti, veri güvenliği ve öğretmen-öğrenci etkileşimleri gibi konuları kapsar.

Veri Gizliliği ve Güvenliği

Eğitimde yapay zekâ kullanımı, büyük miktarda öğrenci verisi toplama ve analiz etmeyi gerektirir. Bu veriler, öğrencilerin öğrenme alışkanlıkları, test sonuçları, gelişim süreçleri ve hatta davranışsal verilerini içerebilir. Ancak, bu verilerin toplanması ve işlenmesi, ciddi gizlilik ve güvenlik sorunlarına yol açabilir. Öğrencilerin kişisel bilgilerinin, özellikle hassas verilerinin korunması, büyük bir öneme sahiptir.

YZ tabanlı eğitim sistemleri, bu verileri analiz ederken yanlış kullanımlara veya kötü niyetli saldırılara karşı savunmasız olabilir. Eğitim kurumlarının, bu verilerin korunmasını sağlamak için güçlü güvenlik önlemleri alması, veri şifreleme ve gizliliği koruyan protokoller uygulaması gerekmektedir. Aksi takdirde, veri ihlalleri ve kişisel bilgilerin kötüye kullanılması gibi etik sorunlar ortaya çıkabilir.

Eşitsizlik ve Dijital Uçurum

Yapay zekâ tabanlı eğitim araçlarının yaygınlaşması, dijital uçurumun derinleşmesine yol açabilir. Özellikle düşük gelirli ve kırsal bölgelerde yaşayan öğrenciler, bu tür teknolojilere erişim konusunda zorluklar yaşayabilir. Yüksek kaliteli internet bağlantısı, uygun cihazlar ve yapay zekâ destekli eğitim materyallerine erişim, eğitimde eşitsizlik yaratabilir.

Bu eşitsizlik, öğrencilerin potansiyellerini tam olarak geliştirmelerini engelleyebilir. Eğitimdeki dijital uçurum, öğrenciler arasında büyük bir öğrenme farkı yaratabilir, bu da eğitimin adil ve eşit olma amacına ters düşer. Yapay zekâ uygulamaları, eğitimde eşitlik sağlanabilmesi için tasarlanmalı ve dijital altyapı konusunda adalet sağlanmalıdır.

Yapay Zekâ ve İnsan Etkileşiminin Azalması

Eğitimde yapay zekâ kullanımı, öğretmenlerin rolünü dönüştürebilir ve bazı durumlarda öğretmen-öğrenci etkileşimini azaltabilir. Yapay zekâ, öğrencilere otomatik olarak geri bildirimler sağlarken, öğretmenlerin yerini almak yerine öğretmenlerin rehberlik rolünü daha da güçlendirebilir. Ancak, öğrenciler için insan etkileşiminin yokluğu, duygusal ve sosyal gelişimlerinde eksikliklere yol açabilir.

Yapay zekâ, duygusal zekâya sahip değildir ve bu nedenle öğrencilerin psikolojik ve sosyal ihtiyaçlarına duyarlı olamaz. Öğrencilerin kişisel sorunlarına dair empatik bir yaklaşım gerektiren durumlar, yapay zekâ tarafından yeterince karşılanamayabilir. Bu durum, öğrencilerin eğitim sürecinde yalnızlık, dışlanmışlık veya kaybolmuşluk gibi duygusal sorunlar yaşamalarına yol açabilir.

Algoritmalık Tarafsızlık ve Adalet

Yapay zekâ sistemlerinin eğitimde kullanımı, algoritmaların tarafsız olup olmadığı konusundaki etik soruları gündeme getirir. YZ sistemleri, verilerle beslendiği için, bu verilerin önyargılarla dolu olması durumunda, yapay zekâ da aynı önyargıları tekrarlayabilir. Örneğin, öğrenci değerlendirmeleri, sınav sonuçları veya öğrenme stilleri gibi veriler, belirli gruplar hakkında yanlış veya eksik sonuçlar üretebilir.

YZ algoritmalarının doğruluğu, eğitimde adaletin sağlanmasında kritik bir rol oynar. Önyargılı verilerle eğitilmiş bir sistem, öğrencilerin potansiyellerini yanlış değerlendirebilir ve bazı öğrenci gruplarını dezavantajlı hale getirebilir. Bu nedenle, yapay zekâ uygulamalarının eğitimi daha adil hale getirecek şekilde tasarlanması gerekir, bu da algoritmaların tarafsızlık ilkesine dayalı olarak geliştirilmesini gerektirir.

Öğrencilerin Bağımsız Düşünme Yeteneğinin Zayıflaması

Yapay zekâ, öğrenciler için önerilerde bulunan, soruları yanıtlayan ve testleri otomatik olarak değerlendiren bir sistem olabilir. Ancak, bu tür uygulamalar öğrencilerin bağımsız düşünme becerilerini zayıflatabilir. YZ'nin sürekli rehberlik etmesi, öğrencilerin kendi başlarına problem çözme, eleştirel düşünme ve yaratıcı çözümler geliştirme becerilerini sınırlayabilir.

Eğitimde yapay zekâ, öğrencilerin sadece doğru cevaba ulaşmalarını sağlamakla kalmamalı, aynı zamanda onlara bu cevaba nasıl ulaştıkları ve sürecin nasıl işlediği konusunda düşünme fırsatı sunmalıdır. Öğrenciler, yapay zekâ ile etkileşime girerken, aktif öğrenme ve eleştirel düşünme becerilerini geliştirebilecek şekilde rehberlik almalıdır.

Öğretmenlerin Yerine Geçme Kaygısı

Bir diğer etik sorun, öğretmenlerin yapay zekâ tarafından yerinden edilme kaygısıdır. Yapay zekâ, öğretmenlerin bazı görevlerini yerine getirebilirken, öğretmenlerin iş güvencesi ve rollerinin tehdit altında olduğu düşünülebilir. Özellikle öğretmenlerin otomatize edilebilen rutin işlerini yerine getiren YZ, eğitim sektöründe iş gücü kaybı yaratabilir.

Ancak, yapay zekânın öğretmenleri yerine geçmesi yerine, onların yeteneklerini artırmaya yönelik bir araç olarak kullanılmasının daha etik bir yaklaşım olduğu söylenebilir. YZ, öğretmenlerin öğrencilerle daha fazla etkileşimde bulunmalarını, bireysel rehberlik yapmalarını ve sınıf yönetimi gibi kritik işlevlere odaklanmalarını sağlayabilir.

Yapay Zekânın Eğitimdeki Yatırım Maliyeti

Yapay zekâ tabanlı eğitim sistemlerinin geliştirilmesi ve uygulanması, yüksek maliyetler gerektirir. Eğitim kurumları, bu tür teknolojilere yatırım yapmadan önce kaynakları dikkatlice yönetmeli ve bu yatırımın eğitim kalitesini artıracağına dair somut veriler sunmalıdır. Ancak, özellikle gelişmekte olan ülkelerde bu tür yatırımlar, eğitimde eşitsizliğe yol açabilir, çünkü bazı okullar veya bölgeler bu tür teknolojilere yatırım yapamayacak durumda olabilir.

Bu maliyetler, eğitim sistemleri için büyük bir etik sorundur. Teknolojik gelişmelere erişim konusunda farklılıklar, öğrenme fırsatlarının eşit olmamasına yol açabilir. Bu nedenle, yapay zekâ uygulamalarının eğitimde yaygınlaşması, devlet ve özel sektör işbirlikleriyle, daha geniş bir erişim için planlanmalıdır.

Ayrıca Bakınız

• Yapay Zekâ ve Eğitimin Geleceği