Balık Alerjisi

14.07.2022 / Yiyecek / İçecek / Sağlık

Balık alerjisi, balık yiyenlerde ve balıklarla yakın temasta bulunan kişilerde yaygın olarak bulunan bir alerjidir.

Diğer tüm gıda alerjileri gibi, balık alerjisinin birincil nedeni bağışıklık sisteminin arızalanmasıdır. 20.000 yüzgeçli balık türünden herhangi biri tüketilirse, bağışıklık sistemi balık proteinlerini zararlı patojenler olarak algılar ve yabancı istilacılarla savaşmak için İmmünoglobulin E (IgE) antikorlarının üretimini tetikler. Antikorlar, tekrarlayan tüketim sırasında yabancı partiküllere saldırır ve bağışıklık sistemine vücutta alerjik reaksiyonları tetikleyen histaminleri ve diğer kimyasalları serbest bırakması için sinyal verir.

Balık Alerjisinin Belirtileri Nelerdir?

Balık alerjisinin semptomları, alerjik reaksiyonun yoğunluğuna bağlı olarak hafif veya ölümcül anafilaksi olabilir. Hafif semptomların başlangıcı genellikle balık proteinini tükettikten sonra birkaç dakika ila saatler arasındadır. Hafif semptomlar şunlardır:

• Kurdeşen,
• Deri döküntüsü,
• Mide bulantısı ya da kusma,
• Karın krampları,
• İshal,
• Hazımsızlık sorunları,
• Tıkalı / akıntılı burun,
• Baş ağrısı,
• Hapşırma.

Şiddetli anafilaktik reaksiyonun belirtileri aşağıdaki gibidir:

• Astım veya nefes alma sorunları,
• Kronik hazımsızlık sorunları,
• Kusma,
• Bilinç kaybı,
• Ölüm (bazen).
• Anafilaksi başlangıcı hızlıdır ve bir kişinin ölümüne neden olabilir.

Balık Alerjisinin Teşhisi?

• Balık alerjisi, genellikle, balıkları yedikten veya balıklara maruz kaldıktan hemen sonra ortaya çıkan semptomlarla tanınabilir. Nedenin balık olduğunu doğrulamak için, bir alerji uzmanı bazı testler yapabilir. 
• Deri delme testleri, cildinizin altına az miktarda şüpheli bir alerjen sokulmasını içerir. Birkaç test örneğinden birine alerjiniz varsa, 15 ila 20 dakika içinde iltihaplı bir şişlik (kabarıklık adı verilir) geliştirirsiniz.
• Kan antikor testleri, vücudunuzun bir balık alerjenine yanıt olarak ürettiği anti-parvalbumin antikoru adı verilen bir bağışıklık proteininin varlığını kontrol etmek için kullanılır.
• Testler kesin değilse, alerji uzmanınız, gözetim altında, balık yemenizi isteyebilir. Bu testin alerji uzmanı kontrolünde ve tıbbi bir klinikte yapılması gerekir. 
• Parvalbuminler farklı balık türlerinde değişen derecelerde bulunduğundan, alerjiniz varsa tüm balıkları diyetinizden çıkarmanız iyi olabilir. Buna balık veya balık yan ürünlerini içeren soslar, çeşniler veya hazırlanmış yiyecekler dahildir. Balık, tüm gıda içeriği etiketlerinde listelenmesi gereken sekiz alerjenden biridir. Satın almış olduğunuz paketli gıdaların içeriğini okumanız ve yediğiniz bir yiyeceğin içeriğine hakim olmanız gerekir. Balık alerjisinden kaynaklanan belirtileriniz hafifse alerji uzmanınız antihistaminik ilaç almanızı önerebilir. Alerjiniz şiddetliyse alerji uzmanınız size adrenalin oto enjektörü reçete edecektir. Adrenalin oto enjektörü, anafilaksi gibi şiddetli reaksiyonların etkili ve hızlı tedavi edilmesini sağlar. 

En Sık Alerjiye Neden Olan Balıklar:

• Sazan
• Morina balığı
• Pisi balığı
• Trança balığı
• Ringa
• Orkinos
• Sardalya
• Kırmızı balık
• Somon
• Levrek
• Kılıç balığı
• Çipura
• Alabalık
• Tuna
• Palamut
• Hamsi

Balıklarda alerjiye neden olan protein ısıya karşı dirençlidir. Ne kadar pişirirseniz pişirin protein yapısında değişiklik olmaz.

Balıklara alerjiniz var ise bu diğer kabuklu deniz ürünlerine de alerjiniz olduğu anlamına gelmez. Ancak hekimler balıklara karşı alerjiniz var ise hemen tüm balıklardan uzak durmanızı tavsiye etmektedirler. Doğrusu hangi tip alerjiniz olduğunun tam olarak belirlenmesi ve güvenle yiyebileceğiniz, alerjik olmadığınız balıkların belirlenmesi gerekmektedir.

Balık Alerjisine Bağlı Gelişebilecek Semptomlar Nelerdir?

• Kaşıntı, kızarıklık ve ciltte döküntüler
• Bulantı, kusma, karın ağrısı ve ishal
• Burunda akıntı, tıkanıklık ve kaşıntı
• Baş ağrısı
• Nefes darlığı
• Anafilaksi

Balık Alerjisi Tanısı Nasıl Koyulur?

Balık alerjisi şüphesi olan hastalarda klinik tanı için öykü çok önemlidir. Hastanın öyküsü hem hastalığın şiddetinin belirlenmesinde hem de tanısal işlemlerin planlanmasında önemli bir yer tutar. Bu nedenle doktora gitmeden önce detaylı bir şekilde şikayetlerinizi gözden geçirin. Genel olarak balık alerjisi şüphesi olanlarda

• Deri prik testleri

• Serumda balığa özgü IgE tayini

• Gerekirse balık ile yükleme testleri yapılmaktadır.

• Son yıllarda daha doğru tanı koymak ve seyirler ilgili bilgi edinmek amacıyla bileşene dayalı tanı (CRD) metodu da uygulanmaktadır.

Ancak bu testler riskler de içerdiği için alerji uzmanı gözetiminde ve acil durumlara müdahale edilebilecek ekipmanlara sahip ortamlarda yapılması gerektiğini unutmayın.

Balık Restoranlarına Giderken Dikkatli Olun:

Asya mutfağında balık ürünleri çok sık kullanılmaktadır. Soslar balık ürünleri içerebilir.

Yine de doktorunuz önerse de eğer restorantlarda balık yemek istiyorsanız dikkatli olmalısınız. Çapraz temas, menüde yazılan ürünlerin yerine benzerleri sizlere servis edilebilir. Her zaman adrenalin oto-enjektör yanınızda bulunması gerekmektedir. Dikkat edilmesi gereken diğer bir konuda mutfaktan uzak noktalarda oturmalısınız. Pişme esnasında çıkan yemeğin buharları sizde reaksiyonlara neden olabilir.

Balık alerjisi olanlar, kabuklu deniz ürünlerinden kaçınması gerekmez. Bu durumun tersi de doğrudur. Ancak her iki gruba alerjik olmanız da söz konusu olabilir.

Eğer aileden bireylerinden birisinde alerji varsa diğer bireylerde alerji olup olmadığı merak edilmektedir. Yapılan değerlendirmelerde deri testi ya da spesifik IgE pozitif olması kesinlikle alerji olduğunu göstermez. Ya da negatif çıkan kişilerde ilerde alerji olmayacağının da garantisi yoktur.

Risk Faktörleri Nelerdir?

İnsanları balığa alerji geliştirme riskine sokan faktörler şu şekilde belirtilmiştir.

Yaş:

Balık alerjisinin, insanlara öncelikle yetişkinlik dönemlerinde etkiler. Çok az çocuk, bu alerjiden muzdariptir. Yetişkinler ve çocuklar arasında balık alerjisi oranı yüzde 0,5’e yüzde 0,2’dir.

Cinsiyet:

Erkeklere kıyasla daha fazla kadının balığa alerjisi vardır. Kadınlarda, erkeklere karşı balık alerjisi oranı yüzde 0,6 ve yüzde 0,2’dir.

Çapraz temas:

Bir pazardan balık satın alırken veya dışarıda yemek yerken iki farklı balık arasında çapraz temas, bir kişiyi önemli ölçüde alerji geliştirme riskiyle karşı karşıya bırakabilir.

Pişirme alanının kirlenmesi:

Havada balık proteinlerinin bulaşma şansı olduğundan, balığın pişirildiği alanla ilgili her zaman bir risk vardır.

Balık Alerjisine Bağlı Alerjiler Nelerdir?

Kabuklu deniz ürünleri alerjisi, balık alerjisi ile yakından ilişkilidir. Balık alerjisi olan herkesin kabuklu deniz hayvanlarına alerjisi olduğu açık bir durum değildir. Balık ve kabuklu deniz ürünleri arasında çapraz reaksiyon oluşmaz, ancak ikisi arasında büyük bir çapraz temas riski vardır. Dahası, bazı insanlar aynı anda her ikisine de alerjiktir.

Balık Alerjisinin Tedavisi?

Balık, 2004 yılında ABD’de çıkarılan Gıda Alerjeni Etiketleme ve Tüketiciyi Koruma Yasası (FALCPA) uyarınca tüm gıda bileşen etiketlerinde listelenmesi gereken sekiz alerjenden biridir. Bu yasa, üreticilerin balıkların varlığını, içerik listesinde veya gıda etiketlerinde açık bir dille etiketlemesini gerektirir. Balığa karşı alerjisi olanlar bir gıdanın içerik etiketini nasıl okuyacağını bilmeli, güvenlik için balıkların farklı türlerinin isimlerini de öğrenmelidir.

Balık alerjisinin en etkili tedavisi, balıkların diyetten çıkarılmasıdır. Balık alerjileri ömür boyu süreceği için muhtemelen beslenmeden tamamen çıkarılmaları gerekecektir. Balıkların farklı türleri arasında büyük oranda alerjik çapraz reaksiyon olabilir yani bir balık türüne alerjisi olan kişilerin diğer balık türlerine karşı da alerjisi olabilir. Bunun nedeni birçok balıkta bulunan parvalbumin adı verilen bir proteindir. Bir balığa karşı alerjisi olan kişilerin bütün balıklardan (köpekbalığı ve yılan balığı dahil) uzak durması önerilir. Buna rağmen uskumru ve ton gibi bazı balıklar diğerlerine göre daha az alerjiktir. Bu alerjen herhangi bir sos, çeşni veya balık yan ürünleri içeren hazır gıdalarda da bulunabilir. Diyete biraz balık dahil etmek isteyenler doktorundan hangi balıkların güvenli olabileceğini değerlendirmek için ek alerjen testi yapılmasını isteyebilir.

Alerji belirtileri hafifse genellikle reçetesiz bir oral antihistaminik ile tedavi edilebilir. Ciddi bir reaksiyon riski altında olanların acil durumlarda uyluklarına enjekte edeceği EpiPen gibi tek kullanımlık, önceden doldurulmuş bir epinefrin enjektörü devamlı yanlarında taşıması tavsiye edilebilir. Diğer alerji çeşitlerinin aksine, gıda alerjileri alerji aşıları (immünoterapi) ile tedavi edilemez

Balık Alerjisiyle Nasıl Başa Çıkılır?

Bir balık alerjisi deniz ürünleri veya kuruyemiş alerjisinden daha az yaygın olsa da ciddi olabilir. Bu nedenle, balık alerjisi teşhisi konulan kişiler kendini korumak için bazı adımlar atmalıdır. Yararlı olabilecek ipuçlarından bazıları şunlardır:

• Her zaman ürün etiketleri okunmalıdır. Bir etiketteki malzemelerin balık ya da balıkla ilgili bir ürün olup olmadığı bilinmiyorsa, akıllı telefonda aranmalıdır.
• Evdeki diğer kişiler tüketecekse balık alışverişini alerjisi olan kişi değil bir başkası yapmalıdır. En temiz deniz ürünleri bölümlerinde bile yüzeylerin, kapların ve ambalajların balık kalıntılarına maruz kalması muhtemeldir.
• Balık lokantalarından uzak durulmalıdır. Kızartma yağları potansiyel bir çapraz kontaminasyon kaynağıdır. Yağda daha önce balık kızartılmış ise, balığa alerjisi olanlar bu yağın içinde kızartılan dana ve kuzu eti gibi yiyecekleri de yememelidir.
• Asya restoranlarında dikkatli olunmalıdır. Çin böreği gibi birçok geleneksel yemek et ve deniz ürünlerini birleştirir. Birçok çorba ayrıca balık bazlı ürünlerle yapılır veya ince kıyılıp patates cipsi gibi kurutulmuş fermente edilmiş ton balığı içerir. Müşteri menüdeki bir malzemenin ne olduğundan emin değilse mutlaka sormalıdır. Riski azaltmak için restoran seçimi özelleştirilebilir. Deniz ürünleri restoranları, suşi barları ve Tayland restoranları gibi etnik restoranlar, balıkların ve balık olmayan ürünlerin yakın olmasından dolayı çapraz kontaminasyon için yüksek riskli ortamlardır. Buharlı pişirme sonrasında aerosolize olan yani havaya karışmış balık proteinleri nedeniyle kaydedilen inhalasyon (solunumla gerçekleşen) reaksiyonları örnekleri vardır, bu nedenle balık alerjisi olan insanlar, ızgara balık restoranlarından kaçınmalıdır.

Bazı alerjiler can sıkıcı olsa da diğerleri ölümcül olabilir. Astım ve anafilaksi riskinin yönetimi hem doktorla iletişime ve hem de reçeteli ilaçları ( astım durumunda bir kurtarma inhaleri ve anafilaksi durumunda enjekte edilebilir epinefrin) el altında tutmaya bağlıdır. Kişi geçmişte anafilaksi geçirdiyse veya risk altındaysa durumunu, önerilen tedavileri ve kaçınılması gereken ilaçları özetleyen bir acil tıbbi uyarı bileziği takmayı düşünmelidir. Bu yolla bir alerji durumunda kişi bilinçsiz ise veya cevap veremiyorsa, acil sağlık ekibi zaman kaybetmeden uygun önlemleri alabilir.