Ebru Sanatı Nedir

26.01.2023 / Kültür / Sanat / Genel

Ebru sanatı özellikle de Osmanlı döneminde oldukça sayıda bu alanda eser verilmiş olup bunun beraberinde ebru sanatkârı yetiştirilmiştir.

Ebru Sanatı Nedir

Ebru sanatı yoğunlaştırılmış sıvının üzerinde topraktan yapılan boyalarla işlenen bir sanattır. Ebru sanatı yoğunlaştırılmış olan sıvının üzerinde topraktan yapılmış olan boyalarla işlenen bir sanat türüdür.

Ebru sanatı kitre adı verilen yoğunlaştırılmış bitkisel su üzerine fırça darbeleri ve yardımcı aletlerle yapılan desenlerin kağıt, kumaş gibi malzemelere aktarılması sonucu oluşan sanattır.

Ebru Sanatı Nedir?

Ebru sanatı, Osmanlı döneminde günümüze kadar gelmeyi başarmış olan, su ve boya kullanılarak yapılan bir tür kâğıt sanatıdır. Ebru sanatında bireyin hayal gücü ön plana çıkmaktadır. Ebru sanatı eski zamanlarda çok çeşitli kitapların kapağını süslemek amacı doğrultusunda icra edilmiş olan bir sanattır ve pek çok insan, geçimini bu sanat ile sağlamıştır. Fakat günümüzde ebru sanatı yalnızca hobi olarak yapıla gelen bir sanata dönüşmüştür.

Ebru Sanatının Tarihçesi Nedir? 

Ebru sanatının tam olarak kökeni bilinmemektedir. Fakat İran, Hindistan ve Türkistan'da çıktığı olasılıklar arasındadır. Osmanlı'ya gelişi ise İran aracılığı ile olmuştur. Batıda ebru sanatı için mermer kâğıdı ve Türk kâğıdı gibi isimler kullanılmaktadır. 9. ve 10. yüzyıla tarihlenen bu sanatın 16. yüzyılda Türkistan topraklarından İpek Yolu aracılığı ile İran'a ulaşırken ''ebri'' olarak adlandırıldığı bilinmektedir. Avrupalı seyyahlar daha sonraki yıllarda Amerika, İngiltere, Fransa ve İtalya'ya bu sanatı ulaştırmışlardır. Belgelenen ilk ebru sanatı 16. yüzyıla aittir. Ebru sanatı hakkında yazılmış en eski Türkçe eser 1615 yılından sonra yazıldığı bilinen Tertib-i Risale-i Ebri’dir. Osmanlı döneminde ebru sanatı önemli bir iş kolu olmuştur. 

Ebru Sanatı Ne Zaman Ortaya Çıkmıştır?

Ebu sanatının tarihiyle alakalı olarak kesin ve net bir bilginin varlığı söz konusu olmamakla birlikte 13. ve 14. yüzyıllarda Türkistan, Semerkant gibi bölgelerde, ebru sanatının yapıldığına dair çeşitli kaynaklara rastlanılmıştır. Tam olarak netlik kazanmış durumda olan tarihi tespit edilebilmiş durumda olan en eski ebru sanatı Topkapı sarayında sergilenen ve yapılışı 1447 yılına uzanan bir eserdir.

Son derece etkileyici niteliğe sahip olan ebru sanatının çıkış noktası Orta Asya olarak bilinmektedir. Buna göre ebru sanatı, Orta Asya’dan çıkarak Batıya doğru yayılım göstermiştir. Osmanlı imparatorluğu döneminde ebru sanatı, resmi yazışmalarda da kullanılmıştır. Osmanlı İmparatorluğu döneminde bilinen en eski ebru sanatkârı ise Şebek Mehmet Efendi olarak kayıtlara geçmiş haldedir.

Ebru Nasıl Yapılır?

Ebru kitre ile yoğun hale getirilmiş durumda olan suyun üzerine çeşitli boyalar kullanarak yapılmakta olup oluşturulan bu desenlerin özel bir kağıda aktarımının gerçekleştirilmesiyle yapılır. Ancak ebru sanatının icra edilmeye başlanmasından önce bir ön hazırlık aşamasının gerekliliği söz konusudur. Ebru sanatını icra edecek olan kişinin hayal gücünü renkler ve desenler ile kolaylıkla yansıtır ve bu sayede ebruyu yapan kişi stresten uzaklaşır.

Ebru sanatında önemli bir yer tutan malzemelere sırasıyla değinilmesi gerekirse bunlar;

  • Ebru için özel bir kağıt kullanılır. Bu kağıt kağıt elle yapılmakta olup emici özelliği oldukça fazladır.
  • Ebruda kullanılan su,
  • Toprak boya,
  • Büyük baş hayvanların safra kesesinden üretilen öd,
  • At kılından yapılmış olan özel fırçalar,
  • Ebru sanatında kullanılan suyunun yoğunluğunu sağlayan kitre,
  • Ebru suyunun içerisine konulduğu tekne,

Ebru için gerekli malzemeler hazırlandıktan sonra ebru sanatını icra etmeye yapmak için ilk olarak tekneye kitre kullanılarak yoğunlaştırılmış olan su eklenir ve istenen kıvamın elde edilmesi sağlanır. Bu işlemin ardında teknede hazırlanmış olan sıvı tülbentten süzülüp temizlenir.

Ebru yapımının bir sonraki aşamasında ise toprak boyaların ezilerek macun kıvamına getirilir. Bu işlemin sonrasında ise bu boyanın içerisine öd ilave edilerek bir karşım elde edilir. Hazırlanmış olan bu özel boya karışımı ise 15 gün kadar bir süre boyunca dinlenmeye bırakılır.

Boyanın gerektiği kadar bekletilmesinin ardından bu boyanın sulandırılmasıyla birlikte ebru uygulamasına başlamak için hazır hale getirilir ve kitreli su tekneye boşaltılır. Boya arzu edilen şekilde uygulanır ve özel kağıt teknenin içine konularak çizilmiş olan şeklin kağıda aktarılması sağlanır. Bu işlemin ardından ise ebru sanatının yapım aşaması tamamlanmış olur.