Türkiye'nin Seçim Sistemi

24.03.2020 / Genel

2018’de yapılan son düzenleme ile Türkiye’de her 5 senede bir seçim yapılmaktadır. İstisnai durumlarda erken seçim yapılabiliyor.

Türkiye'nin Seçim Sistemi

2007 yılına kadar 5 yılda bir yapılan seçimler, dönemin iktidar partisi tarafından 4 yıla düşürülmüştü. Aynı iktidar 2018 erken seçimlerinde tekrar 5 yılda bir seçim kuralına geri döndü. Bu sayede bir sonraki seçimin resmi tarihi de 2022 yılından 2023 yılına ertelenmiş oldu.

2018 yılında yapılan düzenlemeler sonucunda Türkiye genelinde tek seçim yapılmaktadır. Yapılan seçim de Türkiye Cumhuriyeti vatandaşları hem Cumhurbaşkanı’nı hem de TBMM milletvekillerini seçebiliyorken aynı zamanda bağlı oldukları il ve ilçe belediye başkanlarını da seçmiş oluyorlar.

Türkiye’nin 77 ilinde tek seçim çevresi bulunurken, Bursa ve İzmir de 2 seçim çevresi vardır. Türkiye’nin 3 seçim çevresi olan illeri ise İstanbul ve Ankara’dır. Bursa seçim çevreleri için 20 milletvekilini aday gösterebiliyorken İzmir 28 milletvekili adayı çıkartabiliyor. Bu rakamlar Ankara’da 36 olurken İstanbul’da 98 olarak belirlenmiş durumda.

türkiyenin seçim sistemi nasıldır

Olağan Durumlarda Seçimler

Türkiye genelinde yapılacak seçimlerin tarihi, 5 yıllık görev süresinin bitiminden önceki son Pazar günü olarak belirlenir. 2023 yılında yapılacak olan seçimleri ele alırsak, 24 Haziran 2018’de yapılan seçimlerin 5 yıllık görevleri 24 Haziran 2023 yılında bitmesi gerekiyor. Bu durumda Türkiye’nin 2023 seçim tarihi görev süresinin bitmesinden önceki son Pazar günü yani 18 Haziran 2023 yılında yapılması bekleniyor.

Seçimlerin başlangıç günü ise, seçimin yapılacağı tarihten 60 gün öncesinde başlar. Yani 18 Haziran 2023 yılında yapılacak olan seçimlerin başlangıç günü olarak 19 Nisan 2023 belirtiliyor.

Seçimlerin Yenilenmesi

Türkiye’de seçimleri TBMM ya da Cumhurbaşkanı yenileyebilir. Her ikisinin de belirli kurallara göre seçimleri yenileme yetkisi bulunmaktadır.

TBMM dilediği zaman seçimleri yenileme kararını oylamaya sunabilir. Parlamento kararı ile belirlenen seçim yenilenmesinde seçimin yapılacağı tarihi yine TBMM belirlemektedir. Bu oylama sistemi açık bir şekilde yapıldığı gibi üye tam sayısının 3/5’i yani 600 milletvekilinin 360 tanesinin evet oyu vermesi gerekmektedir. Aksi takdirde erken seçim yapılmamaktadır.

Cumhurbaşkanlığı kararı ile erken seçime gidilmesi durumunda oylama yapılmamaktadır. Cumhurbaşkanı istediği zaman erken seçime gitme kararı almaktadır. Bu durumda milletvekili seçim kanununa göre karar alınırsa 90 günden sonraki ilk Pazar günü, Cumhurbaşkanı seçim kanununa göre karar alınırsa 60 günden sonraki ilk Pazar günü ülke genelinde seçim yapılır.

türkiye de erken seçim kararı

Seçimlerin Geriye Bırakılması

Parlamento kararı ile açık bir şekilde yapılan oylama sadece “Savaş” durumunda yapılmaktadır. Oylama sonucunda seçimler sadece 1 yıl ertelenebilir. Eğer 1 yıl sonrasında savaş durumu geçmezse oylama sonucuna göre 1 yıl daha ertelenebilir. Bu durum savaş bitene kadar devam eder. Tek sefer de 3 yıl ya da 5 yıl erteleme olamaz. Her sene oylama yapılarak 1 yıl ertelenebilir.

türkiye de ara seçim kararı

Ara Seçim

TBMM içerisinde bulunan milletvekillerinin koltuklarının boşa düşmesi durumda erken seçim yapılabilir. Fakat bu seçin istenilen her zaman yapılmamaktadır. Ara seçimin belli başlı bazı kuralları vardır.

Normal şartlarda ilk 30 ay ile son 1 yıl içerisinde ara seçim yapılamaz. Bu tarihler haricinde seçim dönemi içerisinde sadece bir defaya mahsus ara seçim yapılır. Tekrar boşalan koltuk olursa bir sonraki seçin dönemine kadar doldurulamaz.

Bu duruma getirilen ilk istisnai duruma göre, meclisteki koltukların %5’lik kısmı yani 600 milletvekilinden 30 tanesinin istifa ya da çeşitli nedenlerle koltuklarının boşalması durumunda ilk 30 ay da dâhil olmak üzere ara seçim yapılmaktadır. Bu konuda seçim sınırlaması yoktur. Her %5 istisnai durumda seçim yapılır. Son 1 yıl içerisinde yapılmamaktadır.

2002 yılında yapılan son düzenlemeye göre, eğer bir ilin ya da seçim çevresinin TBMM’de temsilcisi kalmazsa ilk 30 ay ve son 1 yıl da dâhil olmak üzere seçim dönemi içerisinde ara seçim yapmak zorunlu hale gelmiştir. Bu durum da seçim kararı 90 günden sonraki ilk Pazar olarak belirlenmiştir.

Kaynak: A Kadro Yayınları