İslamiyet Öncesi Türk Tarihi

6.02.2020 / Tarih / Genel

İlk olarak Orta Asya’da ortaya çıkan Türkler, yazıyı çok geç kullandıkları için haklarındaki bilgiler çeşitli kaynaklardan elde edilmiştir.

Türk kelimesi birçok anlamda kullanılmıştır. Türk kelimesini inceleyen âlimler ise şu şekilde açıklamalar yapmıştır.

• Wambery: Türemek, çoğalmak
• Doerfer: Develete bağlı halk
• Kaşgarlı Mahmut Divanı Lügatit Türk: Olgunluk çağı
• Ziya Gökalp: Türk eli yani töre-kanun-nizam sahibi
• Çin Yıllıkları: Miğfer
• Diğer: Güçlü, kuvvetli, terk edilmiş

İlk defa M.Ö. 318 yılında Çinlilerle yapılan Kuzey Şansi Antlaşması’nda Türk adı geçmiştir. Türk kelimesini tarihte ilk kez siyasi devlet olarak kullanan ise Köktürkler’dir.

Orta Asya Kültür Merkezleri

• Anav: En eski kültür merkezi
• Afenesyova: En eski Türk kalıntılarının olduğu kültür merkezi
• Tagar: En gelişmiş kültür merkezi
• Kelteminar: Yerleşik yaşam görülmüştür
• Karasuk: İlk kez demir işlendi
• Andronova: Türklerin atalarının yaşadığı kültür merkezi

Türklerin Göç Sebepleri

• Boylar arası mücadele (40 türk boyu var. Düşman olanlar savaşınca kaybeden göç etmek zorunda kalır)
• Çin ve Moğol baskısı
• Kuraklık
• Yeni yerler görme isteği
• Hızlı nüfus artışından kaynaklı kaynakların azalmasıdır
• Hayvan hastalıkları
• Türklerin “tüm dünyayı türkler yönetsin” anlayışı

Türkler, Çin’e, Balkanlar’a, Hindistan’a, Avrupa’ya ve Anadolu’ya göç etmiştir. Türkler gittikleri her yerde devlet kurmuşlardır. Bu sayede kültür alışverişi de yaşanmıştır. Bu durum Türk tarihinin bir bütün halinde incelenmesini zorlaştırmıştır. Çünkü Türkler Dünya’nın birçok yerine yayılmıştır.

Türk Göçlerinin Sonuçları

• Yeni devletler kuruldu
• Kültür alışverişi yaşandı
• Türk tarihini bir bütün içerisinde incelenmesi zorlaştı

İlk bilinen Türk devleti Asya Hun Devleti’dir. İlk bilinen Türk boyu ise İskitlerdir.

İskitler

Alp Er Tunga bilinen en büyük hükümdarıdır. İlk Türk kadın hükümdar Tomris Hatun da İskitlerin başına geçmiş isimlerdendir.

Tomris Hatun’un Amazon adı verilen kadın savaşçı grubu vardır. Ayrıca İskitler üzengiyi icat etmiş ve atı evcilleştirip savaşlarda kullanmaya başlamışlardır.

Demir ve bakır işlemeciliğinde çok ustalaştıkları için Bozkırın Kuyumcuları olarak da adlandırılan İskitler, yaptıkları sanat eserlerinde hayvan figürlerini işlemişlerdir.

İskitler ile mezar kültürü de başlamıştır. Ölen bir kişinin mezarına öldürdükleri kişi kadar küçük heykelcik yani balbal dikilirdi.

Asya (Büyük) Hun Devleti

Orta Asya’da yer alan tüm Türk boylarını bir araya getirdi. İlk hükümdarı Teoman ve başkenti de Ötüken’dir. Ötüken birden fazla devlete başkentlik yaptığı için Toprak Ana olarak da bilinir.

Asya Hun Devleti’nin en önemli ismi Mete Han’dır. Mete Han, tarihte ilk kez vatan sevgisinden bahseden hükümdardır.

İpek ticaretinin yapıldığı İpek Yolu, Çin’den başlayıp Afganistan’ı geçtikten sonra İran’da ikiye ayrılır. Birincisi Trabzon yani Karadeniz’den Suğdak Limanı’na diğeri ise Malatya-Kayseri üzerinden Ankara-Beypazarı ve oradan da Bursa’yı geçerek İstanbul’da son bulmuştur. İpek Yolu’nu Türk, Çin, İran ve Bizans kontrol ediyordu.

Mete Han sürekli Çin’e sefer düzenleyip Çin’i vergiye bağlıyordu. Çin’in topraklarını kendi topraklarına katmama sebebi ise Çin nüfusunun kendi nüfusundan fazla olmasıdır. Asimile olmamak için sadece vergiye bağlamıştır. Nüfus içerisinde Çinli sayısı artarsa zaman Çinlileşmekten korkmuştur.

İlk Türk-Çin Antlaşması olan Kuzey Şansi Antlaşması bu dönemde imzalanmıştır.

Mete Han’dan sonra tahta oğlu Kiok geçer. Kiok Çin’den akrabalık yolu ile ipeği daha ucuza almak için Çinli bir prenses ile evlenir.

Çinli prenseslerle evliliklerin arttığı bu dönemde prensesler yanlarına Çinli hizmetçi de getirmeye baladı. Sayıları 40-70 arasında değişen hizmetçilerin içerisinde casuslar da yer almaktaydı. Bu casuslar Türk boylarını birbirine düşürmüştürler. Ayrıca Çin Kültürü’nü halka da yaymaya başlarlar.

Çinli kadınlar sayesinde ipek kullanımı artmıştır ve Çin’den ipek ithalatı hız kazanmıştır. Ekonomik olarak Çin’e bağlılık artmıştır.

Kiok öldükten sonra Hohanyeh tahta geçer. Hohanyeh’e taht yolunda Çin İmparator’u yardımcı olur. Hohanyeh de Hun Devleti’nin Çin’e bağlanmasını ister. Kardeşi Çiçi ise buna şiddetle karşı çıkar. Çiçi bunu alçaklık olarak nitelendirdi. “İstiklali feda etmeyi gülünç ve utanç verici bulurum” diyen Çiçi, Türklerin tutsak olmak yerine dünyaya hükümdar olmaları gerektiğini savunur. Bu kardeş kavgalarından sonra Asya Hun Devleti Kuzey ve Güney olmak üzere ikiye ayrılmıştır.

Kaynak: Benm Hocam Yayınları