1914-1917 Osmanlı-Rus Savaşı: Kafkasya Cephesi

19.06.2023 / Tarih / Genel

I. Dünya Savaşı'nda Osmanlı İmparatorluğu'nun 2. ve 3. orduları ile Rus İmparatorluğu Kafkas Ordusu'nun karşı karşıya geldikleri cephe.

Kafkasya Cephesi, günümüzde Gürcistan, Ermenistan ve Azerbaycan topraklarını içeren Kafkasya bölgesindeki çatışmaları kapsar. Rusya, bölgedeki Osmanlı topraklarına saldırmak ve stratejik öneme sahip Karadeniz'e erişimi kontrol etmek istiyordu.

Savaşın erken dönemlerinde Ruslar, Doğu Anadolu'ya girmeyi başardılar ve bir dizi başarı elde ettiler. Ancak, Osmanlı kuvvetleri 1916 yılında saldırıya geçerek geri çekilmek zorunda kaldılar ve cepheyi stabilize ettiler. Ardından, 1917 yılında Rusya'da Rus Devrimi gerçekleşti ve Rus İmparatorluğu'nun iç karışıklıklarla boğuşması, Osmanlı İmparatorluğu'nun avantajına dönüştü.

Rus Devrimi'nin ardından, Rus ordusu çözülmeye başladı ve Kafkasya'dan geri çekilmeye başladı. Bu durum, Osmanlı kuvvetlerinin cepheyi kontrol etmesini kolaylaştırdı. 1918 yılında Rusların tamamen Kafkasya'dan çekilmesiyle savaş sona erdi.

Osmanlı-Rus Savaşı, Osmanlı İmparatorluğu'nun I. Dünya Savaşı'ndaki genel durumunu etkileyen önemli bir çatışma oldu. Bu savaşın sonucunda Osmanlı İmparatorluğu, Kafkasya'da toprak kazanımları elde etti ve stratejik öneme sahip bölgeleri kontrol altına aldı. Ancak, savaşın sonraki dönemlerinde Osmanlı İmparatorluğu'nun I. Dünya Savaşı'ndaki genel durumu kötüleşti ve imparatorluk çökmeye doğru ilerledi.

Kafkasya Cephesinin Tarafları

Kafkasya Cephesi'nde Osmanlı İmparatorluğu ve Rus İmparatorluğu (özellikle Kafkasya'daki Rus Kuvvetleri) ana taraflardı.

Osmanlı İmparatorluğu, I. Dünya Savaşı'nda Merkez Devletleri olarak bilinen Almanya ve Avusturya-Macaristan İmparatorluğu ile birlikte savaşan İttifak Devletleri'ne dahildi. Osmanlı İmparatorluğu, Kafkasya bölgesindeki Rus İmparatorluğu'nun kontrolündeki toprakları ele geçirmeyi ve Karadeniz'e olan erişimini sağlamayı amaçladı.

Rus İmparatorluğu ise I. Dünya Savaşı'nda İtilaf Devletleri'ne (özellikle Fransa, İngiltere ve Rusya'nın müttefiki olan diğer ülkeler) dahil oldu. Rus İmparatorluğu, Kafkasya'da bulunan Osmanlı İmparatorluğu topraklarına saldırmayı ve böylece stratejik öneme sahip olan Karadeniz'e hakim olmayı hedefledi.

Bu çatışmada yer alan diğer taraflar da vardı. Örneğin, Ermeni ve Gürcü milliyetçi gruplar, Osmanlı İmparatorluğu'na karşı Rus İmparatorluğu'yla işbirliği yaparak veya kendi bağımsızlıklarını kazanmak için mücadele ederek savaşa katıldılar. Ayrıca, Kafkas Müslümanları da Osmanlı İmparatorluğu'nun yanında yer aldı ve Osmanlı kuvvetlerine destek verdi.

Kafkasya Cephesi, çeşitli etnik gruplar ve güçler arasında karmaşık bir çatışmaydı. Her iki taraf da kendi stratejik hedeflerini gerçekleştirmek için çaba gösterirken, yerel halkın da etkisi ve katılımı söz konusu oldu.

Kafkasya Cephesi Neden Açıldı

• Stratejik Nedenler: Kafkasya bölgesi, stratejik öneme sahip bir geçit noktasıydı. Karadeniz'e kıyısı olan bu bölge, Doğu Avrupa ile Orta Doğu arasında bir köprü konumundaydı. Kontrolü altına alan bir güç, hem Doğu Anadolu'ya hem de Orta Doğu'ya erişim sağlayabilirdi. Hem Osmanlı İmparatorluğu hem de Rus İmparatorluğu, stratejik önemi nedeniyle bölgede nüfuzlarını artırmak istediler.
• Etnik ve Ulusal Dinamikler: Kafkasya, farklı etnik gruplara ve ulusal hareketlere ev sahipliği yapıyordu. Bu gruplar arasında Gürcüler, Ermeniler, Azeriler ve diğer Kafkas halkları bulunuyordu. Bu gruplar, kendi bağımsızlıklarını kazanmak veya kendi etnik bölgelerini kontrol etmek için mücadele ediyorlardı. Osmanlı İmparatorluğu ve Rus İmparatorluğu, bu etnik ve ulusal dinamikleri kendi çıkarları doğrultusunda kullanmayı amaçladılar.
• Savaş Ekonomisi ve Kaynaklar: I. Dünya Savaşı sırasında taraflar, kaynaklar ve ekonomik güç elde etmek için stratejik bölgeleri ele geçirmeye çalıştılar. Kafkasya, petrol, maden kaynakları ve tarım potansiyeli gibi zengin kaynaklara sahip bir bölgeydi. Hem Osmanlı İmparatorluğu hem de Rus İmparatorluğu, bu kaynaklara erişmek ve kendi savaş ekonomilerini güçlendirmek için bölgeyi kontrol etmek istediler.
• İttifakların Etkisi: Osmanlı İmparatorluğu, Almanya ve Avusturya-Macaristan ile ittifak yaparak Merkez Devletleri'nin bir parçası haline geldi. Rus İmparatorluğu ise İtilaf Devletleri'ne (özellikle Fransa ve İngiltere) dahil oldu. Her iki taraf da ittifaklarının etkisiyle Kafkasya'da rekabetçi bir pozisyon elde etmek ve stratejik avantaj sağlamak istediler.

Bu faktörlerin birleşimi, Kafkasya Cephesi'nin açılmasına ve Osmanlı İmparatorluğu ile Rus İmparatorluğu arasında çatışmaların yaşanmasına yol açtı. Her iki taraf da stratejik çıkarlarını korumak, düşmanlarını zayıflatmak ve kendi nüfuzlarını artırmak için bu bölgedeki çatışmalar, savaşın genel seyrini etkileyen faktörlerden biri oldu.

Osmanlı İmparatorluğu ve Rus İmparatorluğu arasındaki Kafkasya Cephesi, stratejik, politik ve kaynak odaklı çıkarların bir sonucu olarak ortaya çıktı. Her iki taraf da bölgeyi kontrol etmek için çaba sarf etti, ancak savaşın sonunda Osmanlı İmparatorluğu bölgede bazı kazanımlar elde etti.

Kafkasya Cephesi Savaşları

• Sarıkamış Harekâtı (22 Aralık 1914 - 17 Ocak 1915): Osmanlı İmparatorluğu'nun Kafkasya Cephesi'ndeki ilk büyük saldırısıdır. Osmanlı kuvvetleri, Rus İmparatorluğu'na karşı bir taarruz başlatarak Sarıkamış'a ilerledi. Ancak, zorlu kış koşulları, kötü planlama ve lojistik zorluklar nedeniyle Osmanlı kuvvetleri büyük kayıplar verdi ve geri çekilmek zorunda kaldı.
• Koprukoy Savaşı (10-19 Şubat 1915): Sarıkamış Harekâtı'nın ardından Osmanlı kuvvetleri, Ruslara karşı ikinci bir saldırı girişiminde bulundu. Koprukoy'da yoğun çatışmalar yaşandı, ancak Osmanlı kuvvetleri Rus hatlarını kıramadı ve saldırı başarısızlıkla sonuçlandı.
• Alashkert Muharebesi (5-29 Ekim 1915): Bu muharebe, Osmanlı İmparatorluğu'nun Van Gölü bölgesindeki Rus ilerleyişini durdurma çabalarını içeriyordu. Osmanlı kuvvetleri, Alashkert bölgesinde Rusları durdurmaya çalıştı, ancak Ruslar başarılı bir şekilde ilerlemeye devam etti ve bölgeyi ele geçirdi.
• Erzurum Muharebesi (16-17 Şubat 1916): Bu muharebe, Osmanlı kuvvetlerinin Rus İmparatorluğu'na karşı önemli bir savunma zaferi elde ettiği önemli bir savaştı. Osmanlı kuvvetleri, Erzurum'da Rus saldırısını püskürttü ve Rusları geri püskürttü.
• Bitlis Muharebesi (2-20 Mart 1916): Bu muharebe, Osmanlı kuvvetlerinin Bitlis bölgesinde Rusları yenmeyi amaçladığı bir savaştı. Osmanlı kuvvetleri, Bitlis'te yoğun çatışmalar yaşadı, ancak Rusların üstünlüğü karşısında geri çekilmek zorunda kaldı.

Bu savaşlar, Kafkasya Cephesi'nde Osmanlı ve Rus kuvvetleri arasında yaşanan önemli çatışmalardan sadece birkaçıdır. Bu savaşlar, bölgenin kontrolü için mücadeleleri ve savaşın genel seyrini etkilemiştir.

Kafkasya Cephesi Nasıl Kapandı

• Rus Devrimi ve İç Karışıklıklar: 1917 yılında Rus Devrimi gerçekleşti ve Rusya'da iç karışıklıklar başladı. Bu durum, Rus İmparatorluğu'nun savaşa devam etme yeteneğini zayıflattı. Rus İmparatorluğu'nda çıkan iç savaş, Kızıl Ordu ve Beyaz Ordu arasındaki çatışmaları tetikledi ve Rusya'nın savaşa olan katılımını zayıflattı.
• Rusya'nın Geri Çekilmesi: Rus İmparatorluğu iç karışıklıklarla uğraşırken, 1918 yılında Kafkasya'daki Rus kuvvetleri bölgeden geri çekilmeye başladı. Bu geri çekilme, Osmanlı İmparatorluğu'nun bölgede ilerlemesine ve kontrolü ele geçirmesine olanak sağladı.
• Brest-Litovsk Antlaşması: 1918 yılında imzalanan Brest-Litovsk Antlaşması, Rusya ile Merkez Devletleri arasında bir barış anlaşması olarak imzalandı. Bu antlaşma, Rus İmparatorluğu'nun savaştan çekilmesini resmen tanıdı ve Rusya'nın Kafkasya'daki topraklarını Osmanlı İmparatorluğu'na bıraktı.
• Mudanya Mütarekesi: 1918'de I. Dünya Savaşı sona erdi ve Osmanlı İmparatorluğu ile İtilaf Devletleri arasında Mudanya Mütarekesi imzalandı. Bu mütareke, Osmanlı İmparatorluğu'na Kafkasya'da kontrol ettiği toprakları koruma imkanı sağladı.

Sonuç olarak, Rusya'nın iç karışıklıklarla mücadele etmesi ve Brest-Litovsk Antlaşması'nın imzalanması, Osmanlı İmparatorluğu'nun Kafkasya'daki kontrolünü güçlendirdi. Bu durum, Kafkasya Cephesi'nin kapanmasına ve Osmanlı İmparatorluğu'nun bölgede toprak kazanımları elde etmesine yol açtı. Ancak, I. Dünya Savaşı'nın sonraki dönemlerinde Osmanlı İmparatorluğu'nun genel durumu kötüleşti ve imparatorluk çökmeye doğru ilerledi.

Ayrıca Bakınız

• Osmanlı Devleti ile Rusya Arasında Geçen Savaşlar
• I. Dünya Savaşı