1912 Osmanlı Genel Seçimleri: Sopalı Seçim

06.07.2023 / Tarih

Osmanlı İmparatorluğu döneminde, demokratik bir seçim sistemi yerine merkeziyetçi bir yönetim anlayışı benimsenmiştir.

Yönetimdeki kararları almak ve idare etmek, Osmanlı hükümetine ve devlet bürokrasisine aitti. Seçimlerin geniş kitleler tarafından yapıldığı çok partili bir demokratik seçim süreci yerine, Osmanlı İmparatorluğu'nda siyasi elitlerin atamaları ve atanmış meclislerin oluşturulması yaygındı.

Ancak 1908 yılında II. Meşrutiyet'in ilanıyla birlikte Osmanlı İmparatorluğu'nda yeni bir dönem başlamış ve daha demokratik bir yapı oluşturulmaya çalışılmıştır. 1908'den sonra çeşitli seçimler yapılmış ve 1876'da feshedilen Meclis-i Mebusan yeniden kurulmuştur. Ancak 1912 yılında Osmanlı İmparatorluğu, Balkan Savaşları'na girmiş ve bu dönemde siyasi gelişmeler askeri ve savaş koşullarının etkisi altında kalmıştır. Dolayısıyla 1912 yılında genel seçimler yapılmamıştır.

Seçimin Arka Planı

İstanbul Mebusu Mehmed Rifat Paşa'nın Paris'e büyükelçi olarak atanmasıyla boşalan koltuğu için 11 Aralık 1911'de ara seçim kararı alınmıştır. Seçimlere Hürriyet ve İtilaf Fırkası, Şehrah Gazetesi Yazı İşleri Müdürü Tahir Hayreddin Bey’i, İttihat ve Terakki Fırkası ise Adalet Nazırı Mehmed Memduh Bey'i aday olarak göstermiştir.

Hürriyet ve İtilaf 196 oy, İttihat ve Terakki ise 195 oy almıştır. Kuruluşundan 20 gün sonra katıldığı bir seçimde bir oy farkla seçimlerin kazanılması Hürriyet ve İtilaf cephesinde genel seçimler için bir özgüven kaynağı teşkil etmiştir. İttihat ve Terakki cephesi ise, muhalefetin girdiği ilk seçimlerde aldığı başarının kendi iktidarı için bir tehlike olduğunu görmüş, tek blok haline gelen muhaliflerin artan baskıları karşısında çözüm yolu aramaya başlamıştır.

Trablusgarp Savaşı ve Yemen'de yaşanan isyan dalgası ile sıkışan İttihat ve Terakki yöneticileri iktidarın kaybedilme riskini göze almamak adına iktidarının devamını sağlayacak formül arayışlarına girmiştir. İttihat ve Terakki, rakibinin tam manasıyla teşkilatlanmasına olanak tanımadan ve halk karşısında imaj ve popülaritesinin daha fazla yükselmesine izin vermeden seçim takviminin öne alınması şeklinde bir strateji belirlemiştir. Bu, Hürriyet ve İtilaf cephesinden sert eleştirilere ve itirazlara sebep olmuştur.

Meclisin açılıp kapatılmasıyla ilgili Kânûn-ı Esâsî'nin 35. Maddesi, Padişahın kontrolündeki Meclis-i Âyan'a tıpkı Birinci Meşrutiyet'te olduğu gibi yeniden, istediği zaman meclisi kapama yetkisini verecek şekilde değiştirilmiştir. Sonuçta 1912 Seçimleri’ne İttihat ve Terakki’nin yapmış olduğu değişiklik ve düzenlemelerle gidilmiştir.

Seçim

Bu anlamda bu seçim Türk Parlamento Tarihi'nin ilk erken genel seçimidir. Hem iktidar hem de muhalefet büyük bir sertlikte kampanya sürecini yürütmüşlerdir. Kolluk güçlerinin ile İttihat ve Terakki üyelerinin oy kullanmaya gelen seçmen kitleleri üzerinde baskı, yıldırma, caydırma ve hatta şiddete varan eylemleri olmuştur.

Hürriyet ve İtilaf Edirne Mebus Adayı Rıza Tevfik’in dövülmesi olayıyla bu durum açığa çıkarmıştır. Bu bağlamda 1912 seçimleri, devrin muhalifleri tarafından "dayaklı" veya "sopalı" seçim olarak isimlendirilmiştir.

İttihat ve Terakki'nin ezici bir çoğunlukla kazandığı 1912 Seçimleri, pek çok açıdan itiraz ve eleştirilerin odağı olmuştur. Seçimler adil, eşit ve güvenilir bir zemine oturmadığından Türk Parlamento Tarihi'nin ilk hileli seçimler olarak kabul edilmiştir. Sonuçta, 1912 Seçimleri sonrası Meclis-i Mebûsan’ında oluşan yeni tablo muhalefeti tam manasıyla sindirmiş, İttihat ve Terakki mecliste tam hakimiyet kurmuştur.